Ir al contenido principal

Parlamentarios tudenses (VIII): Mariano Ordoñez, a sucesión caciquil

Dende as eleccións de 1903 ata 1923, cando remata o réxime da Restauración, coa chegada da Ditadura de Miguel Primo de Rivera, repetira sempre como deputado polo noso distrito Mariano Ordoñez García, nado en Madrid no ano 1874, fillo do primeiro matrimonio de Ezequiel Ordoñez González, que foi tamén deputado polo distrito entre 1876 e 1901. Estudiou primeiramente Mariña que abandonou para cursar Dereito na Universidade de Madrid, culminando co seu doutoramento. Casou con Francisca Romero Zuleuta, filla do famoso político Francisco Romero Robledo, do Partido Conservador de Cánovas e con que traballara intensamente o seu pai Ezequiel Ordoñez.


Ao residir permanentemente en Madrid tivo de apoiarse, para manter o control do distrito tudense, de modo máis notorio, na rede de influencias herdada, a que argallara o seu pai para manter o seu dominio político na comarca; un dos seus “delegados” foi Venancio Lorenzo, moitos anos Alcalde de Tui. “Para contrarresta-los ataques que La Integridad propinaba a Ordoñez, Venancio Lorenzo fundou El Vencejo, no ano 1905, e no 1907 El Aloya, no que Ordoñez, que era seguramente quen o pagaba, publicaba semanalmente unha crónica”. "La Integridad" com xa comentamos nesta serie de posts defendía posturas integristas, máis conservadoras que ás dos Ordoñez.

Cando morreu Venancio Lorenzo, substituíuno o rexistrador da propiedade, José Herraiz, incondicional do ordoñismo tudense. Cando Ordoñez casou, Herraiz regaloulle un xogo de té. Isto é o que explica que aparecera un xornal contra Ordoñez, titulado La Tetera (1913). Unha das acusacións que desde este xornal e desde outro, maurista, e tamén oposto a Ordoñez, La Opinión (1908) se lle facian a Ordoñez era o seu afastamento de Tui e de non conseguir nada para o seu distrito.

Mariano Ordoñez ocupou numerosos cargos públicos e varias carteiras ministeriais: Director general de Agricultura al término del “gobierno largo” de Maura (1909) y subsecretario de Hacienda en 1913 ya bajo la obediencia datista, regentó dicha cartera a título de interinidad en tres ocasiones (del 8 al 20 de octubre de 1914; del 4 de agosto al 6 de septiembre de 1915 y del 19 de septiembre a octubre de 1917), se convertiría en un ministro comodín en la crisis del estado canovista. Titular de la cartera de Gracia y Justicia en el último de los gabinetes presididos por Eduardo Dato (del 1 de septiembre de 1920 al 8 de marzo de 1921), pilotó la de Hacienda en el gobierno encabezado por Manuel Allendesalazar (del 5 de julio de 1921 al 13 de agosto del mismo año). En los pródromos de la dictadura, el cordobés Sánchez Guerra lo designó, primero, responsable del Ministerio de Marina (del 8 de marzo al 1 de abril de 1922), para pasar luego a encargarse del de Gracia y Justicia de manera más prolongada (del 1 de abril al 4 de diciembre de 1922).



Paradoxal resultou que sendo ministro foi cando se produciron os tráxicos sucesos de Sobredo, na parroquia tudense de Guillarei, o 28 de novembro de 1922, no decurso dunha mobilización dos labregos en contra dos embargos pola falta de pagamento das rendas forais;  tras unha carga da Garda Civil houbo tres mortos, “os mártires de Sobredo”. Este feito provocou un forte desgaste seu diante da opinión pública. Paradoxal porque “Sobredo, preto de Guillarei, pertenecía ó distrito do Ministro. O gobernador que ordenou actuar con contundencia fora nomeado por Ordoñez. Os mortos eran os seus súbditos, de acordo coa concepción feudal que Ordoñez tiña do seu distrito. Cousas da vida. Se non fose por nós ninguén hoxe falaría de Ordoñez, pero os mortos de Sobredo son conmemorados tódolos anos e os seu nome figura para sempre nun monumento varrido pola barbarie franquista, pero novamente ergueito polo pobo.

Mariano Ordoñez foi un exemplo do modelo caciquil da Restauración baseado na creación e mantemento de redes clientelares entre os electores e na “fabricación” dos resultados electorais. A súa escasa presenza no distrito afondou aínda máis este divorcio coa sociedade á que teoricamente representaba. Evidentemente a súa influencia e presenza no goberno propiciou á realización de obras públicas e múltiples “favores” que estaban na base deste sistema caciquil. Morreu o 30 de xuño de 1938 en Madrid.

Nos comicios de 1896 accede por única vez ao Congreso, en representación do distrito de Chantada, o tudense Ricardo Fernández Pérez de Soto. Nacera en Tui en 1853, fillo de Plácido Fernández Gándara, administrador de rendas en Tui e do comité tudense do Partido Republicano Federal. Ricardo Fernández cursou Leis en Compostela e, segundo informa Manuel Fernández-Valdés, obtivo a súa licenciatura ao 19 anos, “entro de pasante, en Madrid, en el bufete de Monterio Rios, buen amigo de su padre. (Montero Rios foi un dos principais politicos galegos en Madrid nas últimas décadas do XIX e primeira do XX, chegando a presidir o Consello de Ministros en 1905).

Ricardo Fernández Pérez de Soto, baixo a tutela de Montero Ríos (de quen logo se desvinculou), foi concelleiro, ao 26 anos polo distrito de Palacio e tenente de Alcalde de Madrid, deputado provincial madrileño e presidente da Deputación Provincial.

Acadou, paralelamente, grande sona como criminalista, especialmente no proceso do crime de Luciana Borcino, de Baiona, viuva do vigués José Vázquez Varela. A defensa que realiza da acusada do “Crimen de Fuencarral” dalle unha fama extraordinaria en toda España, sendo reproducido por toda a prensa.

Recollemos o relato de Manuel Fernández-Valdés: El crimen de Fuencarral, fue uno de los dramas que mas apasionaron a la opinión y cuyo recuerdo pervivió durante largos años. Tuvo extraordinaria repercursión lo mismo en España que en el extranjero.



El 2 de julio de 1888 apareción asesinada en su casa de la calle Fuencarral de Madrid, Doña Luciana Borcino, viuda de Vázquez Varela (...) Fue procesada la sirvienta Higina Balaguer, que se declaró culpable. Los técnicos coincidieron en que el crimen no pudo llevarse a cabo por una sola persona. Era voz pública que el crimen fue cometido por el hijo de la víctima, pero éste, que estana detenido en la Cárcel Modelo, al cometerse el asesinato, probó facilmente la coartada. Higinia, que al parecer no quería comprometer a alguna persona de quien esperaba su salvación, acusó entonces a su amiga Dolores Avila (e tamén a súa irmá Maria Ávila), y el señor Pérez de Soto se encargó de su defensa.

La vista tuvo una amplia resonancia en España y en el extranjero. El fiscal pedía pena de muerte para Higinia y para Dolores Avila. El defensor Pérez de Soto pronunció uno de sus mejores discursos consiguiendo la absolución de su patrocinada María (e unha condena de dezaoito anos para Dolores). Fue clamorosamente aplaudido y la multitud le arrancó materialmente de su coche para llevarle en hombros a su domicilio.

El discurso fue reproducido integramente en casi todos los periódicos de España y por muchos extranjeros. Por suscripción popular, iniciada por los periodistas que hacen información en los Tribunales, se le regaló una corona de laurel de plata y un album con muchos miles de firmas, hoy en poder de los herederos de su hermana Lucia. Entre los firmantes figura D. Eugenio Montero Rios, que le felicitó efusivamente, restableciéndose la buena armonía de otro tiempo.

Higina Balaguer foi a última persoa executada públicamente no patíbulo instalado na Praza da Cebada de Madrid, posteriormente as execucións serían nas propias cadeas. Este crime, novelado por Benito Pérez Galdós, foi o inicio das crónicas de sucesos na prensa española.

Ricardo Fernández Pérez de Soto faleceu en Madrid o 5 de outubro de 1905 con 52 anos, interrompéndose unha traxectoria ascendente na vida pública española.

Comentarios

Publicación populares

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall...

A lenda do túnel baixo o MIño

As lendas ou narracións populares, transmitidas oralmente, relatan xeralmente acontecementos ficticios que se teñen por reais, en moitas ocasións mesturados con feitos históricos. Pola súa capacidade de evocación, pola súa transmisión xeracional as lendas conforman un acervo do que chamamos patrimonio inmaterial que cómpre recoller e preservar. Na nosa cidade conservamos varias lendas vencelladas ao caracter histórico da nosa localidade, ao seu caracter fronteirizo e consecuentemente a súa fortificación fronte aos posibles invasores. A máis asentada no imaxinario colectivo tudense é a relativa ao “túnel” que comunica Tui coa outra beira do Miño, coas terras de Valença. Resulta moi significativa esta lenda pois testemuña como na mentalidade dos tudenses a fronteira e a súa condición de limite, de aillamento fronte ao estranxeiro era superada polas nosas xentes que a través do túnel escapaban destas “imposicións” e mantiñan a comunicación coas terras irmáns que as estructuras políticas ...

Agrarios tudenses en "El Agrario" de Buenos Aires de 1923

Fundadores da "Sociedad Agraria" de Paramos (en pose para El Agrario) De esquerza a dereita b(en pé), cidadáns Hermenegildo Gándara Estévez e Manuel Alem; sentados Simplicio Fernández Rivas, Hermenegildo Alem Rocha e Jesús Fernández Rivas Temos comentado en numerosas oportunidades neste blog o escaso coñecemento que posuímos sobre a historia mais recente do noso concello. Entre os episodios que conforman este período histórico máis recente está o movemento agrarista que na última década do século XIX e nas primeiras do pasado século mobilizou aos labregos de Galicia na procura do acceso á propiedade da terra (ata daquela os nosos campesiños eras foreiros, tiñan o usufructo inmemorial dunhas leiras que non eran súas) e consecuentemente a mellora das condicións de vida destas masas populares. Será o movemento agrarista o que adquira neste anos un progresivo protagonismo fronte ao caciquismo conservador que dominaba a vida política da comarca de Tui coa figura ...

A Semana Santa tudense e as súas posibilidades

Xa na noite do Venres Santo xorde de novo unha reflexión sobre a Semana Santa tudense, pois quizais na nosa cidade non chegamos albiscar as súas potencialidades como elemento que forma parte do noso acervo patrimonial que temos a responsabilidade de conservar, sen privala da súa dimensión relixiosa, e dende esta valorización é tamén un posible recurso turístico para Tui, pois poucos lugares de Galicia teñen unha riqueza similar nestas xornadas. Neste mesmo blogue temos sinalado que inmediata celebración das festas patronais de San Telmo distorsiona a visión destas xornadas de celebración do misterio pascual de Xesús, configuradas como un preludio das festas e, consecuentemente, infravaloradas non xa na súa dimensión espiritual senón na súa significación cultural. Cómpre valorizar as actividades litúrxicas ou para-litúrxicas destas datas, pois, independentemente da súa significación relixiosa ou espiritual, conservan requintadas expresións da nosa historia colectiva da que somos...

"A Trapa" a segunda cova granítica máis grande de Europa descoberta en Ribadelouro

O pasado sábado 9 de abril nunha conferencia pronunciada en Tui Clube Espeleolóxico “Maúxo” presentou un descubrimento certamente importante: “A Trapa” a segunda cova granítica máis grande de Europa, que se atopa na parroquia de Ribadelouro nas abas do Monte Aloia. Un descubrimento de especial relevancia para a xeoloxia e para a arqueoloxia da nosa terra, e que incrementa o valor que sa posuía esta zona inmediata ao Parque Natural do Monte Aloia. Cómpre agora impulsar o proxecto de ampliación territorial deste Parque abranguendo a Serra do Galiñeiro –por certo, ameazada na actualidade pola prevista instalación dun parque eólico-. Felicitamos ao Clube Espeleolóxico “Maúxo” polo seu labor e por aportarnos este relevante descobrimento. Achegamos un artigo publicado no día de onte na edición Galicia de “El País” como información sobre este achado. Una trampa de 1.200 metros Expertos descubren la segunda cueva más grande de Europa en O Galiñeiro SARA VILA - Santiago - 21/04/2011...

Ricardo Blanco Cicerón

O pasado martes 15 de decembro foi inaugurada no Museo do Pobo Galego, en Santiago de Compostela, unha exposicion que co titulo de “Olladas dunha época” recolle unha escolma das fotografias do chamado “Fondo Blanco-Cicerón” que se custodia no devandito Museo. Como podemos comprobar na portada do catálogo que acompaña a este “post” a cidade de Tui é unha das protagonistas desta mostra que amosa unha selección das fotografías que conformaban a colección de Ricardo Blanco-Cicerón (Tui 1844 – Santiago 1926). Son na súa meiranda parte instantáneas da época do cambio de século, entre 1890-1910, e que respostan ao interese coleccionista de D. Ricardo que conformou ao longo da súa vida a, posiblemente, a máis ampla colección de caracter cultural que teña existido en Galicia: obxectos prehistóricos, artísticos, etc. que nutren hoxe en boa medida os museos da nosa terra. Esta mostra organizada conxuntamente polo Museo do Pobo Galego e o Centro Galego de Artes da Imaxe poderá ser visitada ...

Yzquierdo Durán, ilustrador tudense. Breve noticia.

Jose Yzquierdo Durán foi un popular ilustrador que radicado en Madrid realizou, nas primeiras décadas do século XX unha prolífica producción en todo tipo de publicacións, tanto periódicas como en libros. Son moi escasas as noticias sobre a súa traxectoria que poidemos acadar non así imaxes da súas obras, que ocupan as portadas de numerosas edicións das segunda e terceira décadas do pasado século. O erudito Manuel Fernández-Valdés no seu excepcional libro “Familias antiguas de Tuy” nos informa que Jose Izquierdo Durán era fillo do avogado tudense José Izquierdo Sarmiento, que foi secretario do Concello tudense, e de Concepción Durán Mera, dunha familia de longa tradición na cidade. Tiveron tres fillos, Celso, que foi crego ocupando, entre outras, a parroquia de Piñeiro, Pilar, que foi directora moitos anos do “Hogar Rosendo Salvado” dependente do Auxilio Social nos anos da ditadura, e José, de quen hoxe nos ocupamos. José Izquierdo Durán naceu en Tui no anos 1890 e desenvolveu en Madrid...