Visitas ao patrimonio tudense

Relación de diversos lugares de interese patrimonial para visitar no noso municipio. Lugares menos coñecidos, e sobre todo menos visitados, pola maioría dos nosos conveciños Non é unha lista exhaustiva nin o pretende, senón unha serie de lugares nas parroquias tudenses que xustifican unha camiñada. Tampouco ofrecerei unha análise dos valores de cada lugar senón unhas liñas que xustifiquen a visita.

Non hai outra pretensión que convidar aos seguidores de Tudensia a achegarse a este lugares e coñecer o amplo patrimonio que se acumula no noso territorio e que tantas veces é moi escasamente valorado polos que estamos ao seu carón.

Esta relación a iremos incrementando progresivamente, aceptando gustosamente as suxestións que os nosos lectores nos queiran facer chegar.

2021.02.14

Petróglifo de As Carneiras – Baldráns

Estación de gravados rupestres con representación de ofidios (serpes) pero que ten a singularidade, única en Galicia, de estar situados á ribeira do Miño na parroquia de Baldráns. Accedese a través da senda Tui – Caldelas (PRG19).

 

Viveiro Forestal de Areas

Este recinto data de 1906 cando Rafael Areses Vidal promoveu este lugar destinado a fornecer arbores para a repoboación dos nosos montes e en especial do Aloia en 1908 edificouse a casa, onde estivo un Museo Forestas nas primeiras décadas do século, e as dependencias de traballo deste lugar na parroquia de Areas

 

Balneario de Caldelas

Aínda que o manancial é coñecido de sempre será no século XVIII cando comeza o seu uso para baños polos veciños e tudenses. Antonio Oliver Rubio será o gran creador e promotor do Balneario, cuxa construción comezou en 1885 e aos catro anos iniciou a obra do “Gran Hotel”, instalacións que aínda hoxe conservan o sabor da época, na que gracias ao ferrocarril esta localidade termal contaba con sala de cine e de festas e varios hoteis para acoller aos visitantes que chegaban de toda a Península.

 

Muíños do Regueiro - Paramos

Este fermoso lugar no barrio do mesmo nome na parroquia de Paramos agrupa a un conxunto de catro muíños hidráulicos, coas súas correspondentes canles e levadas coas augas do río Pantel que o conforman coma un enclave de gran  valor etnográfico. Iglesias Almeida documenta os muíños de Bazoca ou de Abaixo, o Familial ou da Ponte, o da Devesa nos século XVII e XVIII.

 

Igrexa de San Miguel de Pexegueiro

Esta igrexa formaba parte dun mosteiro documentado xa dende o século X. A igrexa conserva a súa fábrica románica está construída en estilo románico, conservando as tres portadas. Ni tímpano da portada principal se representa unha loita entre dous leóns, conserva a pía bautismal románica e un interesante relevo dun león. A capela maior foi reconstruída no século XVIII polo bispo Juan M. Rodríguez Castañón, en 1765, que deixou as súas armas heráldicas no exterior da ábsida. Conta a tradición que nesta igrexa tivo lugar a última predicación de San Telmo, antes da súa morte en 1246.

 

Ponte Mosteiro - Pexegueiro

Nun vello camiño que conducía ao antigo mosteiro e sobre as augas do río Furnía está a ponte medieval coñecida como “Mosteiro” recentemente restaurada polo concello tudense. A actual fábrica, como en tantas outras pontes, corresponde a épocas máis recentes, así en 1783 foi reconstruída polo mestre de cantería de Pazos de Reis, Juan Francisco Novás Gayoso, e Andrés de Orxe Corbacho, de Pontecaldelas pero aveciñado en Guillarei.

 

Penedo da Malladoura - Baldráns

Monumental penedo granítico aproveitado, durante séculos, para o traballo comunitario da malla do cereal, de onde provén o seu nome de “Malladoura”. Se completa esta enclave etnográfico cun muíño do mesmo nome.

 

Monumento aos mártires de Sobredo – Guillarei

Este monumento marca un lugar de memorial en lembranza do tráxico suceso acontecido o 28 de novembro de 1922 na loita antiforal. No decurso dunha manifestación contra un embargo, a Garda Civil abriu fogo contra a multitude alí concentrada provocando numerosos feridos e tres mortos: Cándida Rodríguez, de Pazos de Reis, Joaquín Estévez, de Soutelo, e Venancio González, dirixente agrario de San Estevo de Budiño. O monumento realizado por subscrición popular é obra de Camilo Nogueira e foi inaugurado en 1932. En xullo de 1936 foi destruído con dinamita e reconstruído, por iniciativa de entidades sociais e culturais, coas pezas orixinais conservadas, en 1988.

 

Lagoa de Caldelas

Este lugar localizado nas inmediacións da ribeira do Miño en Caldelas destaca por conservar unha das escasas poboacións da Península Ibérica de Nymphoides peltata que semella un delicado nenúfar dourado. A maior parte das outras poboacións que estiveron presentes no sistema Miño-Sil teñen desaparecido.

 

Panteón da familia Alejos no cemiterio parroquial - Paramos

No barrio da Carrasqueira de Paramos localízase o cemiterio desta parroquia que conserva un monumental panteón funerario, da familia Alejos. Este singular enterramento, de gran porte, foi edificado no cemiterio de Tui, pero cando este pechou e foi desmantelado, no anos setenta do pasado século, foi traslado ata este lugar onde hoxe podemos seguir contemplando a súa magnifica estrutura coroada por unha copa, todo realizado en pedra.

 

Pasais - Ribadelouro

Se facemos o Camiño Portugués se logo de chegar ao barrio de Orbenlle, xa na parroquia de Budiño, se tomamos o itinerario alternativo que evita o paso polo polígono industrial das Gándaras, no seu itinerario volveremos a entrar en terras de Ribadelouro e nos atoparemos con estes pasais, unha obra de enxeñaría popular para salvar as correntes de auga que resultan de gran atractivo.

 

Ponte da Madalena (ou de Orbenlle) - Ribadelouro

Ponte existente sobre o río Louro, no límite do municipio de Tui, no trazado do Camiño Portugués e que corresponde cunha ponte de época medieval no camiño real que partía de Tui. Moito menos coñecida que a Ponte das Febres, na mesma parroquia de Ribadeluro, atópase tamén nun fermoso enclave integrado nas ribeiras do Louro e na paisaxe das Gándaras de Budiño que forma parte da Red Natura 2000.

 

Pazo de Bouzavalada e capela das Maravillas – Areas

Un dos escasos exemplos de arquitectura pacega en Tui, na parroquia de Areas nos límites con Sobrada. Foi edificado polo cóengo Juan Piñeiro Falcón en 1726. Na fachada do pazo figura unha inscrición de 1790 asi como un escudo oval coas armas dos Falcón. O pazo posúe unha estrutura en “U” e unha pequena torre formada por un reloxo de sol e unha campá de ferro. Ao seu carón está a capela dedicada a Nosa Señora das Maravillas e que forma conxunto co pazo.

 

Acueduto da Porteliña – Pazos de Reis

Estrutura en pedra para o transporte de auga entre un manancial nas abas do Aloia ata a casa da Lagarteira (ou de Oliveira, polo seu último propietario). Formado por una serie de piares que forman unha estrutura adintelada con 22 tramos ao longo de aproximadamente 70 metros. Hoxe un dos extremos, o máis próximo ao final, está mutilado pola ampliación da pista asfaltada perdendo alo menos dous dos seus tramos. Segue en funcionamento.

Muíños rupestres e gravados no Alto do Coello - Randufe

Nas laxes existentes no Alto do Coello, en Randufe, podemos atopar ate 5 muíños naviculares, coviñas e  gravados rupestres de serpentiformes, que configuran un interesante xacemento arqueolóxico localizado nun enclave privilexiado cunha ampla panorámica do val do Miño. A visita se complementa cos petroglifos de Rozacús situados nas inmediacións.

 

Petróglifos de Rozacús / As Fontiñas - Randufe

Gravados rupestres descubertos polo Equipo Arqueolóxico do Baixo Miño en torno a 1972, son un amplo conxunto de laxes con diversos tipoloxías de gravados: cazoletas, círculos e representacións de animais cuadrúpeos, con diversos estados de conservación. Sinalizados para a visita polo Concello de Tui e a Comunidade de Montes de Randufe. Asociados ao dos Alto do Coello nas inmediacións.

 

Muralla ciclópea do Monte Aloia

Muralla ciclópea do Monte Aloia en: https://galiciamaxica.eu/wp-content/uploads/2019/10/100_7982.jpg

A muralla ciclópea que rodea o seu cume do Aloia, cunha extensión de máis de 3 quilómetros e 30 Ha. de superficie. Os traballos arqueolóxicos realizados neste monumento pétreo permiten determinar que este recinto non foi un lugar de residencia, pois se carece de restos de utensilios domésticos, nin hai sinais de accións bélicas, sendo imposible, polo de agora, definir a súa funcionalidade aínda que polas súas características habería que datala entre os séculos V e IX; pese a súa monumentalidade a súa factura non é de calidade. Trátase dun recinto fortificado dun tamaño extraordinario e pouco común no noroeste peninsular.

O Parque Natural do Monte Aloia posúe numerosos recursos e rutas de interese patrimonial moito máis coñecidos e visitados: Muíños do Tripes (que superan o seu territorio), Muíños de Paredes en Rebordáns, Castro Alto dos Cubos ou Cabeza de Francos, Ermida e e entorno de San Xian, Cama do Santo, etc,

Como exemplo dos múltiples recursos do noso Parque Natural faremos referencia a un dos seus principais monumentos naturais

A faia do monte Aloia

No Parque Natural do Monte Aloia existen dúas faias de gran porte. A que figura na imaxe localizada xunto á fonte do santo e posiblemente traída por Rafael Areses dende o Viveiro de Areas en torno a 1912. Destaca pola extraordinaria volumetría arquitectónica e a configuración do seu porte, de silueta aovado-redondeada, que o converten nun exemplar realmente singular. A outra faia, cun porte alto e estreito, está localizada nas escaleiras do entorno da capela de San Xiao.

19.07.2021

 

Cama do Santo

Rocha localizada no cumio do Aloia, denominada Cama de San Xiao, pois a tradición afirma que sobre esta pedra durmía o santo e foi onde repousou o corpo deste santo logo do seu martirio, e vincula esta “cama” coa fertilidade. As parellas que non lograban ter fillos acudían a este lugar e, tras xacer no mesmo, acadaban a ansiada descendencia.

A pedra inmediata a esta “cama” é identificada tradicionalmente como a almofada de San Xiao. En consecuencia, se vincula este lugar coa protección dos males da cabeza (migrañas, etc.). Os devotos pois tras rezar ao carón da “Cama de San Xiao” e antes de marchar dan tres corques coa testa para protexerse destes males.

Na web de “Galicia encantada” figura testemuña de Roberto Gómez González: dinos que a súa avoa contáballe que antigamente os romeiros que padecían de dores de cabeza ían a pé ata a Cama de San Xulián no Aloia cunha tella do país na cabeza durante todo o camiño. Unha vez chegados alí deixaban a tella no tellado da capela e ían á Cama de San Xulián, sentábanse de costas ao burato e daban tres veces coa parte de atrás da cabeza contra a pedra e así milagrosamente aliviaba San Xulián estas dores. Di que lembra facer isto ao chegar á Cama de San Xulián. https://galiciaencantada.com/lenda.asp?cat=18&id=2413

 

Pedra do acordo

Marco de pedra situado no Aloia, ao carón da estrada a Prado. Posúe unha forma pentagonal e sinala os límites de término de tres concellos: Tui, O Porriño e Gondomar, e de cinco parroquias: Malvas, Pazos de Reis, Rebordáns, Morgadáns e Chenlo.

Cabe engadir que este lugar marca o límite de Tui e a súa xurisdición dende a concesión polos condes de Galicia, Don Reimundo e Dona Urraca, do couto de Tui ao bispo da cidade no ano 1095. Unhas lindes que como comprobamos neste lugar de referencia histórica mantivéronse dende aquela ata a actualidade.

Os interesados atoparan máis información no blog Ferruxadas: http://ferruxo.blogspot.com/2013/11/a-pedra-do-acordo-no-monte-aloia.html

 

Monumento a Rafael Areses

Localizado tamén no cumio do Aloia pero que pasa inadvertido para a maioría dos visitantes, pese a situarse a carón dos lugares mais transitados.

Este monumento esta rodeado de arbores e accedese a través de dezanove banzos. Foi realizado por iniciativa do Club Montañeros Celtas en setembro do ano 1956.

É obra do mestre canteiro tudense Francisco Gómez González, coñecido por Manteigada. É unha sinxela estrutura cun dintel en forma triangular onde figura a dedicatoria: “Testimonio de admiración y gratitud al ingenierio D. Rafael Areses”.

Igrexa de Santiago de Malvas

Na antiga vila medieval de Maloes de Jusaos, denominada Malvas dende inicios do século XVI. A súa igrexa parroquial pertenceu ao morgado da Picoña, por elo figuran as armas dos Troncoso de Lira no exterior da súa ábsida. É unha igrexa barroca do século XVIII, reaproveitando material da anterior igrexa románica. Na fachada conta cun nicho onde figura unha escultura pétrea de Santiago a cabalo.

 

Muíños de Paredes ou do río Deique

Conxunto de oito muíños no rio Deique neste barrio de Rebordáns e que forman parte do territorio do Parque Natural do Monte Aloia.

Son case todos de cubo rectangular e cuberta dunha auga, a maioría restaurados hai anos pero hoxe con evidentes sinais de grave deterioro por non existir unha conservación axeitada dos mesmos.

Non son únicos existentes neste río Deique, afluente do Louro, pois Ernesto Iglesias Alemida no seu documentado estudo sobre “Os muíños do Concello de Tui” recolle ata dezasete destas edificacións, con referencias documentais que podemos datar, nalgún caso, ata o século XVII. Un dos muíños, o muíño da Ponte Pequena, ten gravada na porta a data de 1791.

 

Fonte e lavadoiro da Matanza

Na parroquia de Ribadeouro, preto da súa igrexa parroquial, atopamos esta fonte que conserva na súa denominación a lembranza dun feito histórico na Guerra da Independencia.

O 27 de marzo de 1809 o xeneral Lamartinière, que ocupaba a cidade e Tui, dende o 3 de febreiro, ordena a saída dun forte continxente de tropas, ao mando do comandante Chapuzetl, para auxiliar as tropas francesas que ocupaban a cidade de Viqo e que estaban sitiadas e son derrotadas ao día seguinte. Por tanto, este grupo enviado dende Tui non chega a entrar en combate e no seu retorno son atacadas en Ribadelouro ocasionándolle numerosas baixas.

Manuel Osuna Rey no seu libro sobre “Los franceses en Galicia” recolle o testemuño do párroco de Ribadelouro, Rvdo. Faustino Vázquez, no seu libro de defuntos no que relata o seguinte: En veintiocho de marzo de mil ochocientos nueve subieron por esta parroquia como unos cuatrocientos hombres de infanteria francesa en socorro de los que estaban posesionados de la villa de Vigo y mataron impunemente a Juan Besada, marido de Josefa Romero; Juan Ignacio Rodríguez; Juan González, marido de Antonia Fernández, mis feligreses; y a un militar español disperso y enfermo de tercianas, sin que se sepa su oriundez; a todos con la mayor crueldad, como que al Rodríguez lo pasaron a cuchilladas despues de haberle tirado cuatro balazos; al González haberle pasado la frente con un balazo y le cortaron la mano derecha, y al disperso le dieron hasta cinco balazos solo porque le encontraron comiendo un poco de pan; bien lo vengaron nuestros tiradores la vuelta de Vigo, que de los cuatrocientos franceses solo entraron de vuelta a Tuy, de catorce a quince sanos; quedaron en esta parroquia seis muertos, uno de los cuales auxilié del modo posible y está enterrado en el atrio de esta iglesia, tres prisioneros, dos heridos, uno con la pierna tronzada de un balazo, el otro con un muslo... 

Agradezo a Christian Lago a cesión da fotografía.

 

Pazo e Capela do Pilar

Localizados na actualidade na zona urbana tudense, na confluencia entre as rúas Casal Aboy e Irmás Maristas.

A orixe do pazo non é coñecida, pero apunta ao século XVIII polo escudo que conserva na fachada lateral coas armas dos Lira, Castro, Aldao e Quiroga. Quizás fose o seu propietario Juan de Castro e Lira, rexedor de Tui en 1715. Segundo recolle Suso Vila en 1833 era propietario do mesmo D. José de Castro y Taboada.

No ano 1936 o pazo e os seus amplos terreos foron comprados polo industrial portugués radicado en Tui, Juan Alberto de Oliveira, que rehabilita a edificación cun proxecto do prestixioso arquitecto vigués Manuel Gómez Román que imprime o seu característico estilo neo-pacego que podemos apreciar especialmente na solaina e soportal que caracterizan a fachada deste pazo, e cuxo deseño achegamos.

O escudo da fachada é contemporáneo coas armas dos Vieitez de Puga, familia oriúnda de Sela, á que pertencía a esposa de Juan Oliveira.

Pola súa parte, a capeliña do Pilar foi fundada a mediados do século XVIII polo cóengo da catedral tudense, Domingo Antonio de Castro e Lira, da familia fundadora da casa. Destacan a imaxe de Nosa Señora do Pilar no exterior e o retablo barroco do interior, onde se conserva o balcón sobre ménsulas para que os propietarios da casa asistisen aos oficios relixiosos sen saír da casa.

 

Estación de ferrocarril de Tui

Esta estación xorde coa apertura la liña Guillarei – fronteira portuguesa, que tiña como misión unir as redes ferroviarias de España e Portugal a través da ponte internacional inaugurada en 1886.

Esta pequena liña foi proxectada no ano 1880 e será a empresa MZOV (Compañía del Ferrocarril de Medina a Zamora y de Orense a Vigo abreviada por Medina a Zamora y de Orense a Vigo como MZOV) a encargada de construír esta liña e a estación tudense, inauguradas ambas o 1 de xaneiro de 1884. Naquela altura era unha estación provisional.

A actual estación de ferrocarril tudense foi proxectada por MZOV en 1890 como unha estación de 4ª categoría cun orzamento de 101.228 pesetas. Foi realizada polo contratista Victor Bibaltúa Olaveaga, oriúndo de Logroño e casado en Redondela. Será o seu fillo Apolinar quen remate a obra tras a morte do pai, e asine a liquidación da mesma en xaneiro de 1896.

Na actualidade o edificio, que sofriu diversas reformas e adaptacións ao longo dos anos, é testemuño das liñas de comunicación ferroviarias entre España e Portugal e carece practicamente de actividade o que non lle resta valor.

Xunto á estación se conserva un pequeno espazo axardinado con interesantes especies arbóreas, que reclama un acondicionamento.

06.05.2022

 

Petroglifos da Macoca – Camiño do Raposo, Pazos de Reis

Imaxe tomada de http://megaliticia.blogspot.com/2019/04/petroglifos-camino-do-raposo-macoca.html

Nas abas do Alto dos Cubos atopamos este xacemento de gravados rupestres realizados sobre laxes de granito ao aire libre. Na actualidade presentan unha abondosa erosión natural pero tamén están afectados por antigos traballos de cantería no lugar e, posiblemente, pola pista agora asfaltada que vai dende A Macoca ata Circos. Os motivos destes gravados son liñas e cazoletas de diversos tamaños. Este tipo de xacementos corresponden á Idade do Bronce, aínda que non é doado atribuírlle unha cronoloxía concreta.

A actual provincia de Pontevedra é unha zona moi rica en xacementos de gravados rupestres, pero curiosamente no territorio tudense son escadas as estacións de petroglifos que temos documentadas, entre elas este pequeno conxunto de gravados.

 

Ponte da Veiga, Rebordáns - Guillarei

Localizada sobre o rio Louro, na Veiga homónima, nos límites entre as parroquias de Rebordáns e Guillarei, é popularmente coñecida como “ponte romana” aludindo a súa pretendida antigüidade que é retrotraída ata tempos da romanización. Esta denominación está amplamente estendida por numerosos lugares de Galicia e, na practica totalidade dos casos, a estrutura actual que podemos contemplar corresponde coa época medieval.

Esta ponte posúe unha estrutura con arcos apuntados, de factura medieval con múltiples reconstrucións posteriores derivadas das enchentes do río Louro e Miño. Esta obra medieval queda testemuñada nas marcas de canteiro que podemos ollar na parte interior dos arcos, especialmente no que están na parte de Rebordáns que Ernesto Iglesias Almeida data no século XII namentres que os outros arcos, xa apuntados, corresponden ao século XIV e que tamén conservan signos lapidarios.

Unhas reconstrucións documentadas desta ponte foi realizada no ano 1792 reconstruíndo os seus peitorís, nos que foi colocado un escudo da cidade, trasladado de lugar no pasado século.

Esta ponte formaba parte do camiño real que dende Tui conducía cara Salvaterra e o Condado.

 

O cruceiro e peto de ánimas de San Bartolomeu

Este é posiblemente o cruceiro máis monumental dos que se conservan no noso concello.

A súa localización orixinal era nunha das entradas á cidade, onda a chamada Porta de San Francisco da muralla dos século XVII e XVIII nas proximidade do actual Liceo Casino ou o monumento a José Calvo Sotelo para Ernesto Iglesias. Pola súa banda, Suso Vila mantén que este cruceiro estaba fronte ao convento franciscano e foi trasladado de lugar en torno a 1840 cando se realizaron as obras da nova estrada a Vigo e Castela que afectan á propia organización do espazo da Corredoira.

No pedestal cuadrangular atopamos unha inscricións que informa sobre a orixe deste cruceiro: AÑO 1770. CON LICENCIA DE M(uy) N(oble) I L(eal) CIVDAD MANDARON AZER I PINTAR ESTA OBRA PIO COSTEARON I PAGARON POR DEBOXION A DIOS EL PROCURADOR DN PEDRO BARROS I SV MUGER DA QUITERIA ROSALIA DURAN IÑIGO I ARZE. Este Pedro Barros foi procurador da cidade, o único cargo de elección popular no goberno municipal tudense, pois os rexedores eran nomeados polo bispo e Cabido, como corresponde a unha cidade de férreo señorío episcopal.

No fuste están representadas as imaxes de Santa Quiteria e San Pedro, en lembranza dos doantes, xunto a diversos símbolos da paixón de Cristo; a cruz asentada sobre un capitel composto posúe un Cristo crucificado no fronte e no dorso a representación de Nosa Señora das Angustías, nunha talla que testemuña a súa calidade.

Finalmente resaltar que na inscrición figura que o cruceiro estaba pintado, como era a norma xeral en todas estas construcións, que hoxe o gusto contemporáneo transfórmaas, cunha falsa pretensión de orixinalidade, suprimindo a pintura e deixando a pedra á vista, o que nunca pretenderon os artífices dos cruceiros que sempre estaban pintados.

Inmediato ao cruceiro está un peto de ánimas, que estaba vinculado ao cruceiro na súa localización orixinaria e que foi trasladado ao mesmo tempo. Conserva os elementos tradicionais deste tipo de construcións, promovidos polas confrarías de ánimas ou pola devoción popular. Presenta un nicho con arco que protexe a un pequeno retablo, con tres imaxes de penitentes no Purgatorio (entre un bispo tocado coa mitra) sinalando a igualdade de trato no Xuízo Final, e sobre eles o Espírito Santo na tradicional forma de pomba. No piar conserva o peto para as esmolas, unha rexa de protección no retablo e un espigón para recoller as ofrendas, especialmente as mazarocas de millo.

 

Capela de Nosa Señora do Camiño – Rebordáns

Esta capeliña, situado á beira do Camiño de Santiago, é unha obra reedificada no século XVII sobre os restos dunha ermida anterior. Suso Vila relaciona esta capela cun hospital medieval, Santa María de Bongoi, promovido polo arcediago tudense Fernan Eans en 1246.

A imaxe de Nosa Señora é unha talla pétrea de época medieval, século XV, que corresponde á representación da Virxe do leite, que alimenta ao seu filliño.

Xulio Sigüenza recolle que segundo unha antiga tradición, esta talla foi escondida polos aldeáns ante o avance dos mouros; reencontrada tempo despois decidiuse construír un templo para custodiala. A fama curandeira da Virxe do Camiño, tamén denominada da Terra, pola súa estraña reaparición, era moi común entre as mulleres. Moitas chegaban dende aldeas afastadas de Portugal, xa paridas coas súas criaturas nos brazos para bendicir a imaxe, portando ofrendas e esmolas por dar a luz descendentes sans. Unha tradición moi habitual ata tempos recentes, vinculada á presentación dos neniños á Nosa Señora.

 

Capela de San Nomedio en Malvas

 

A actual ermida ou capeliña dedicada a San Nomedio en Malvas é unha obra contemporánea. Dende 1976 procedeuse a recuperación do lugar, substituíndo os eucaliptos por carballos e de seguido erguese a actual capela e a zona contigua de esparexemento, que, sobre todo no verán, resulta un agradable lugar.

San Nomedio posúe unha longa historia. Xulio Sigüenza documenta que hai noticias sobre a súa existencia que se remontan ó ano 1529, a pesar de que nesas datas, segundo documentos, xa se atopaba practicamente derribada. En 1789 deben ser suprimidas as misas no seu interior por atoparse nun estado deplorable. Será en 1854 cando se deixe de utilizar a ermida definitivamente, empregándose a continuación, xa moi danada a súa estructura, para aloxar gando. As súas pedras, como ten ocorrido noutros moitos monumentos, acabarían arrincadas e transportadas para casas e muros próximos cara a 1945.

Neste lugar se celebraba unha romaría, o segundo domingo de agosto, dedicada a San Vitoria e San Nomedio, “amigos en amores”, que era das mais concorridas da contorna. Se subía ata este lugar nos tempos de seca para implorar a chuvia. Existía a tradición de mollar ao santo, tocándoo coas mans molladas en auga, para que o santo soubese que querían os romeiros. Agora xa non se lle bota auga enriba senón que se lle toca o rostro cun pano húmido, mantendo a tradición secular.

 

Castro Alto do Cubos – Cabeza de Francos, Pazos de Reis

Este castro, situado nas abas do Monte Aloia é un dos exemplos máis destacados da cultura castreña en Tui.

Este castro do “Alto dos Cubos” esta estruturado en tres niveis ou recintos, un superior e mais elevado que está defendido por una muralla pétrea que delimita o seu perímetro, e outros dous recintos situados en dúas terrazas en pendente cara ao noroeste, magnificamente defendidos polas condicións naturais do terreo. Estamos diante dun exemplo dos chamados, castros de ladeira de monte. Hoxe podemos contemplar diversas estruturas habitacionais deste castro, en concreto no cume existe un sector consolidado de 190 m2 con tres vivendas circulares, dúas delas con vestíbulo, e parte da muralla defensiva deste castro.

Na Idade do bronce este lugar foi ocupado por unha comunidade humán do que hoxe coñecemos como cultura castreña. Diversas escavacións foron realizadas neste lugar: nos anos 1933-1935 polo grupo “Ultreya” tudense, dirixido por Manuel Fernández-Valdés Costas, coa colaboración de Xosé María Álvarez Blázquez, logo continuadas no ano 1954 baixo a dirección do Comisario Provincial de Excavacións, José Filgueira Valverde, e finalmente no ano 1997 unha nova intervención pola Escola Obradoiro de Restauración tudense coa dirección do arqueólogo tudense Juan José Perles Fontao, recuperando e consolidando os restos anteriormente descubertos.

A adscrición cronolóxica é ampla; dende o século VII a.C. ata os primeiros tempos da nosa era, pero podemos valorar como o momento temporal de maior ocupación deste castro o situado entre os séculos II a C. ata o III d. C.  pois o material arqueolóxico atopado posúe ampla influencia romana: tegullas, sigillata…

O enclave castrexo do Alto dos Cubos parece ter cobrado un certo protagonismo a partir do século II a.C. coa ampliación do seu espazo habitacional que estaría en correspondencia coa existencia, na nosa demarcación, dunha estrutura social prerromana, un “populus”. Este xacemento do Alto dos Cubos asumiría, segundo Perles Fontao, ata a chegada dos romanos, un papel de cabeceira de comarca concentrando á poboación en detrimento doutros enclaves, como o situado no outeiro tudense.

No decurso da invasión napoleónica, durante o cerco de Tui neste outeiro estaba unha posición avanzada do campamento localizado no Marco de Freande que dirixía o procurador do xeral da cidade, Juan Ramón de la Barcia.

Máis aló do seu interese patrimonial o Alto dos Cubos é un excepcional miradoiro sobre a cidade de Tui e o val do río Miño.

 

Biblioteca do Seminario Menor

Logo da fundación do Seminario Concilar, no ano 1850, no antigo convento franciscano de San Antonio, polo bispo Francisco Casarrubios Melgas xa existe unha biblioteca, que amplía o seu sucesor o tudense Telmo Maceira Pazo, acordando para elo o traslado da escola publica ata daquela neste lugar á un inmoble na actual rúa Sanz. Os libros do bispo Maceira e os fondos do mosteiro de Oia enriquecen a colección bibliográfica.

En 1945 o bispo Fr. José López Ortiz amplía o Seminario sendo desmontada a biblioteca e trasladada a súa actual localización. En 1959 co traslado da sede episcopal a Vigo ficaron en Tui, logo da oposición do concello ao traslado da biblioteca, o fondo histórico e de humanidades.

Hoxe é un espazo cheo de sabor, testemuño da intensa acción educativa e cultural desenvolvida dende o Seminario ao longo destes 172 anos de presenza na nosa cidade.

 

Pazo de San Xosé de Vista Alegre, Randufe

Posiblemente a residencia pacega máis recoñecida de Tui, xunto á Pousa das Sobreiras ou do Bispo. Segundo Suso Vila a súa orixe está a comezos do século XVIII e un vello escudo coas armas dos Padilla o relaciona posiblemente o cóengo Martín Padilla ou o licenciado Gerónimo de Padilla, provisor e vigado xeral de Tui.

A mediados do século XVIII é mercado polo fidalgo D. Fernando Pérez Escudero, rexedor da cidade en 1755. No século XIX pasa a máns da familia Maceira, que instalan no lugar una factoría industrial, na que traballa como xerente Jose Benito Lago Maceira, que acaba mercando o propio pazo. Casado con Carlota González, son os pais de Manuel Lago González, o egrexio eclesiástico tudense. Será a súa sobriña, Carlota Lago, que acabe sendo propietaria do pazo e xunto ao seu esposo, o construtor Rodolfo Lama, realizaron unha rehabilitación integral deste inmoble.

Conserva aínda dúas coxías ou corredores de liñas austeras da súa estrutura orixinal, enriquecida logo con dúas solainas con amplas balaustradas e finalmente coa torre realizada na reforma do século XX que tamén afecta a súa capela. Posúe un amplo xardín de carácter romántico.