En 1914 accede ao Senado, en representación da provincia eclesiástica de Burgos o tudense Manuel Lago González, daquela bispo de Osma. Lago será de novo senador nos anos 1918 e 1919, sendo xa bispo de Tui en representación da provincia eclesiástica de Santiago. Lago é unhas das personalidades mais egrexias na historia da nosa cidade, sentido por todos os tudenses como propio.
Manuel Lago nacera en
Tui o 26 de outubro de 1865. Fillo de José Lago Maceira e de Carlota González
Fernández, que vivían nun pavillón da finda “das augas”, en Randufe, por estar
alí instalados os depósitos para o subministro da cidade, propiedade dos seus parentes,
os Maceira (dos que xa falamos nun anterior post). Posteriormente os pais adquiren
unha parte do pazo “San José” ou de Vista Alegre, tamén en Randufe, que fora
reconstruído por D. Francisco Pérez Escudero.
Estudiou no Seminario
tudense para posteriormente licenciarse e doutorarse en Teoloxía en Santiago no
1893. Xa no ano 1887 é nomeado catedrático de Hebreo e Grego no Seminario
tudense, antes de ser ordenado presbítero, que terá lugar no ano seguinte asi
como a súa designación como Secretario de Estudios do Seminario, onde era de
sempre un activo animador. En 1881 publica en “El Eco del Miño”, que promovía o
seu admirado Antonino Cerviño, os seus primeiros poemas.
Lago González foi, de
novo un activo militante dos movementos políticos de herdanza carlista, que
tras a súa derrota militar, crean novas expresións políticas como é o caso do
Partido Integrista que defende un ideal católico. Naquela altura en Tui había
un grupo de sacerdotes cunha sólida formación intelectual e de marcada tendencia
integrista, salientando Florencio e Antonino Cerviño e o propio Lago, que
dinamizan a vida da cidade e abordan numerosas polémicas dende a prensa, un
medio de acción política moi en boga daquela. A presenza do bispo Hué Gutiérrez
na sede tudense reforzou esta liña. Os xornais “El Eco del Miño” e, dende 1888,
“La Integridad” son os voceiros deste grupo. Lago colabora especialmente no segundo
xornal como responsable de varias seccións. En 1891 ten lugar o famoso episodio
da súa expulsión do Salón de Plenos do Concello polo alcalde Hipólito Padín e a
súa posterior detención, que provoca unha onda de solidariedade en Tui e na
prensa de Galicia, medrando enormemente a súa sona en todo o país.
Lago e os seus
compañeiros integristas encontran os valores católicos na tradición e na
cultura de Galicia e así converxen, en contacto con Alfredo Brañas, co
movemento rexionalista como quedou patente no seu importante papel no
desenvolvemento dos Xogos Florais de Galicia celebrados en Tui en xuño de 1891.
Manuel Lago, como representante da Xunta Rexionalista de Tui, pronunciará o seu
discurso “Gabanza da lingua galega” no que testemuña o seu compromiso coa
lingua e a cultura de Galicia que manterá ao longo da súa traxectoria.
En 1893 este grupo
integrista tudense apoia decididamente nas eleccións a Cortes a un deputado
alternativo ao sinalado polos conservadores de Ezequiel Ordoñez que controlaban
politicamente o distrito. Vendo ameazada a vitoria recorren a diversas artimañas,
ata que se retira o candidato integrista. O desafío estivera a punto de saír vitorioso.
Consecuentemente os liberais e os conservadores, con Ordoñez e González Besada
á cabeza, inician unha ofensiva contra este grupo e especialmente contra “La
Integridad” como o seu voceiro. Coa chegada do novo bispo Menéndez Conde este
grupo desfáise, e Lago ten que marchar a Lugo.
Naquela cidade oposita á
praza de Cóengo Maxistral que non logra, pero o bispo lucense Murua “compensa o
seu fracaso” nomeándoo como o seu Secretario de Cámara. En Lugo será catedrático
no Seminario, reitor da Igrexa do Carme e en 1899 logra a dignidade de Lectoral
da Catedral lucense, “traballa na xunta de Reparación de Templos, na
fundación de sindicatos agrarios e caixas de aforros, dirixe o boletín
eclesiástico, realiza traducións do alemán, dedicase ao estudo das Ciencias
Naturais, relacionase coas personalidades máis destacadas da cultura galega e
xunta xa os escomezos da súa formidable biblioteca de erudito nas letras e na
historia de Galicia (...) edita un “Manual de Estudios Bíblicos” adaptación do
Bibelkunde...” acreditando tanto o seu labor apostólico como a súa alta
capacidade intelectual. Goza de xeral recoñecemento ata o punto que o Concello
de Lugo o nomea como “fillo adoptivo” daquela cidade.
Dende 1906 forma parte
da Real Academia Galega, fundada no ano anterior participando no seu acto
inaugural como membro fundador. Posteriormente será nomeado membro da Academia
Literaria de Mont-Réal, de Toulouse, e académico correspondente da Real Academia
de la Historia e da Real Academia de la Lengua Española.
En 1909 é designado
bispo de Osma, adopta no seu escudo o viril de Galicia, na parte superior, e o
brasón de Tui, no inferior e nunha banda, que lembra á bandeira galega, as sete
cruces das vellas capitais galegas co seu lema “Nobiscum Deum” (lembrado o
Emmanuel, Deus con nós, do profeta Isaías). Filgueira Valverde na biografía que edita en
1934 en Pontevedra escribe a propósito da súa consagración episcopal, na Catedral
de Tui, unhas liñas que expresan a personalidade de Lago: Na prensa galega
debúllanse unánimes gabanzas. Intre de exaltación patriótica: a xeneración dos “continuadores”
ofrece una verdadeira coroa poética ao poeta que é ergueito á cadeira
episcopal. Lago é tamén acaroado tamén polo fervor das moitedumes, que o
acompaña dende entón. É curioso anotar que a súa modestia, que padecía na presenza
alabeeria dos políticos, ou nos ditos gasalleiros dos cregos, ou nas gabanzas
da prensa, non sofría nas acramacións populares. Polo contrario, foron dende
entón ben acollidas do seu esprito. Lago tiña paixón de moitedumes e
interpretaba as acramacións do pobo como recoñecemento da súa participación da potestade
divina. Nas súas conversas tenme confesado como gozaba neses intres,
desdobrando a súa persoalidade sin sentirse el como individuo, ouxeto das manifestacións.
Os seus mellores discursos foron improvisacións inmediatas a un desbordamento
da simpatía fondísima que despertaba no pobo”.
En 1917 foi trasladado á
sede tudense, tomando posesión o 15 de agosto e o 26 de agosto entra en Tui. Tui
recibe ao seu fillo cunha emoción formidable. Na catedral pronuncia Lago unha
das súas mais fermosas oracións. Lembra a súa homilde nacencia, a súa estancia
en Lugo, as súas viaxatas pola terra castelán.< Creo modestamente tener un
título a vuestro afecto: en Castilla, en la Corte de España, en Levante, en
Barcelona yo nunca tuve empacho en confesar mi tierra natal. Gallego soy y me he
declaro con noble orgullo en todas partes, no ocultando a nadie, antes buscando
la ocasión de cantar a mi viejo solar..>. Neste mesmo sermón ofrece unha
definición do que quere sexa o seu episcopado: Un obispo eucarístico y
social quiere ser entre vosotros el que ahora inaugura su pontificado.
Permanece seis anos na cátedra
tudense onde publica diversas pastorais e sobre todo as súas “Circulares” que edita
en case todos os números do Boletín da diocese de Tui. En moitos destes
escritos glosa os acontecementos buscando neles o seu sentido espiritual. No seu mandato mellorou as instalacións do
Seminario, acometeu obras na Catedral, en numerosas parroquias e reitorais, etc.
promoveu os sindicatos agrarios católicos e as asociacións de segrares e as
novas ordes relixiosas asi como a visita pastoral a todas as parroquias.
O 24 de xullo de 1923 é
preconizado arcebispo de Santiago, aínda que a súa toma de posesión se retrasa
ata o 1 de abril de 1924. A súa chegada suscita un grande apoio, especialmente
dos sectores do galeguismo, que viron nel unha esperanza para a Igrexa galega.
Recollemos de novo as palabras
de Filgueira: Ninguén como é acolleu a mitra compostelán ca prenitude da responsabilidade
que entrana. A súa conciencia hestórica do cargo, formada na máis fina coñecencia
da gloria compostelán e do seu rol no futuro galego, pesáballe no esprito como
unha obsesión (...) Porque Galicia recibeu esta nova cun fervor unánime. Si algún
intre de íntima solidaridade galega houbo na hestoria, si Galicia recoñeceu en
plenitude os seus propios vínculos , adheríndose voluntariamente a unha autoridade moral, si
algunha vez a unidade galega encarnou nun prestixio en quen todo o pobo se vise
representado, foi na preconización e na entrada do bispo Lago a Compostela.
Esas eran as expectativas que o nomeamento de Lago González á sede compostelá suscitaba
na sociedade galega, o primeiro arcebispo galego dende Sebastian Malvar e
Pinto, morto en 1795.
No 4 de maio Lago
ingresa no Seminario de Estudios Galegos sendo nomeado Presidente honorario e
organizándose unha Exposición Castelao, que inaugura o arcebispo xunto co artista
rianxeiro. Eu son cabo de vós un soldado mais e carón voso traballarei como
un mozo nos estudos galegos (...) temos de anovar o noso espiritu. Tornemos o
noso ollar á estrela que brilou sobor das carballeiras de Solovio e anunciou ás
xentes o lugar do sartego de Santiago. Aquela é a estrela da nosa fe, i-a nosa
fe é a nai do tesouro espiritoal de Galicia, da nosa cultura.
Por mágoa a súa prematura
morte, o 18 de marzo de 1925, impediulle levar adiante os seus proxectos. Neste
breve período temporal, acometeu o acondicionamento do claustro da Catedral e
aprobou e publicou os Estatutos do Cabido, cun texto redactado por unha comisión
de capitulares, e que consta de 191 artigos. O seu médico afirmou logo na
prensa que as súas últimas palabras foron: “Hay que unirse para defender a
Galicia”.
O seu testamento da
conta da súa personalidade: Declaro que no poseo dinero ninguno, si no es la
escasa cantidad que se haya en poder de mi mayordomo o las más escasas que se
encuentren en mis muebles o en la ropa de mi uso. En cambio estoy gravado con
deudas que conocen mis familiares, las cuales deseo satisfacer enajenando mis
libros y ornamentos y los demás objetos de mi propiedad”
Ao coñecer a opinión
pública este testamento xorde una campaña para evitar a enaxenación da biblioteca
de Lago promovendo que a Universidade de Santiago adquira, coas achegas das
xentes de Galicia, esta biblioteca coa finalidade de saldar as débedas do
bispo Lago González. Unha grande resposta
levou que os sete mil volumes formasen a denominada “Biblioteca Lago” na Universidade
compostelá, sendo inaugurada o 26 de xullo de 1929 nun solemne acto.
Filgueira Valverde no
libriño editado en Pontevedra no ano 1934, co gallo do traslado das cinzas de
Lago á Capela do Sacramento da Catedral compostelá, escribiu o seguinte:
Vivo e
perenne, como a lembranza dos seus feitos, queda na escolma das súas lecturas o
maxisterio deste home exemprar. A apoloxia parcial de cada unha das facetas do
seu esprito é cousa cativa. Nin a súa obra literaria, nin mesmo os seus actos
de goberno, lle farían acadar este fervor galego que semella inmorredoiro. É que
Lago foi mais que nada, e así sagazmente o sinalaron L. García e Mons.
Tedeschino nos seus póstumos alaudos “como unha encarnación de Galicia”, como o
“prototipo cultural” da nosa Terra.
Pero Manuel Lago
salienta tamén pola súa obra de creación, especialmente poética. Da páxina web
da Real Academia Galega recollemos a súa semblanza como autor:
Lago
González foi un importante teólogo, gran coñecedor de linguas, orador,
arqueólogo e, especialmente, un destacado poeta. Era un creador formalista, que
puña freo á súa creación coa rixidez da norma e do canon. A formación bíblica e
clásica recibida ao longo da súa vida levouno ao uso das amplificacións,
reiteracións e estruturas paralelísticas. Os principais eixes temáticos da súa
obra son a natureza, algúns motivos histórico-narrativos e relixiosos, así como
as lembranzas da mocidade, da cidade natal e das súas xentes. A lingua
empregada oscila, dependendo do poema, entre un amplo repertorio de ornamentos
literarios e os xiros da fala familiar aldeá.
O
conxunto dos seus sesenta e dous poemas galegos foi recollido en 1967 por
Filgueira Valverde, ao quedaren moitos deles manuscritos ou espallados en
publicacións da época, como La Integridad, El Norte de Galicia ou Galicia
Diplomática. Tamén é autor dalgúns poemas e obras eruditas en castelán.
En recoñecemento a súa
achega á cultura de Galicia foille dedicado o Día das Letras Galegas no ano
1973.
Unha aproximación á súa
obra é a seguinte:
-
El renacimiento de la
escolástica en España: Discurso leído en la inauguración del curso académico de
1901-1902 en el Seminario Conciliar de Lugo. Lugo:
[s.n.], 1902.
-
Manual de estudios bíblicos.
Friburgo, 1911.
-
El catecismo y la civilización:
Discurso pronunciado en el Congreso catequístico de Valladolid por el Excmo.
Señor D. Manuel Lago y González el 23 de Junio de 1913. Tui: Tip. Regional, 1914.
-
El régimen espiritual: carta
pastoral. Tui: Tip. Regional, 1917.
-
Poesía galega.
Santiago de Compostela: Bibliófilos Gallegos, 1966
- Escolma de poesías. A Coruña: Real Academia Galega, 1973.
Escolmas, homenaxes e obras sobre o autor
-
La inauguración de la
Biblioteca Lago. Coruña, Tip. El Ideal Gallego, 1929.
-
Homaxe ao arcebispo Manoel
Lago González. Santiago de Compostela: Nós, 1934.
-
FILGUEIRA VALVERDE, X. (ed.): Lago
González, arcebispo galego. Pontevedra: Antúnez, 1934.
-
FILGUEIRA VALVERDE, X. (ed.): Lago
González: biografía y selección de su obra gallega. Santiago de Compostela:
Bibliófilos Gallegos, 1965.
-
Algunhas características do
galego de Lago González. Santiago de Compostela:
Universidade, 1973.
-
Lembranza de Lago González.
Vigo : Galaxia, D.L. 1973
-
Homaxe ó Arcebispo Lago
González. Día das Letras Galegas: 17 de maio de 1973. Bos
Aires: Centro Gallego de Buenos Aires, 1973.
-
El pensamiento jurídico del
arzobispo Lago. Discurso pronunciado el día 28 de abril de 1979, en la solemne
sesión celebrada en el Seminario Conciliar de Tuy por el Académico de Honor,
Ilmo. Sr. D. Manuel Cela Diz, y contestación del Ilmo. Sr. D. Rafael Areses Pérez.
Coruña, Academia Gallega de Jurisprudencia y Legislación, 1979.
Tui e as súas xentes sentiron
sempre, pola súa proximidade a todos, unha grande admiración por este singular
persoeiro. No ano 1923 a Corporación Municipal, presidida por Venancio Lorenzo
Álvarez, acorda darlle o nome do recen
nomeado arcebispo de Santiago á rúa Nova. Nomenclatura que continúa na
actualidade cunha fermosa placa en mármore obra do tudense Gumersindo Juncal, placa financiada pola comunidade tudense en Vigo.
Na actualidade esta fermosa placa está parcialmente oculta pola irrespetuosa colocación dunha sinal de tráfico e un espello que alteran a visión desta fermosa placa. Dende este blog rogamos o cambio de ubicación destes sinais para que esta homanexe dos tudenses a Lago recupere a visión completa.
Tras o falecemento de
Lago o Pleno do Concello, presidido daquela por Estanislao Ferreira Martín de
Argenta acorda colocar un retrato seu no Salón de Sesións, que será realizado
posteriormente por Antonio Medal Carrera.
Por último, no ano
1984, sendo alcalde Ángel Álvarez Durán, acordouse adquirir á viuva do escultor
Xoan Piñeiro a estatua que realizara do arcebispo Lago. Será o escultor Antúnez
Pousa quen remate a peza e a prepare para a súa instalación na praza da rúa
Ordoñez tudense.
No Museo Diocesano tudense se conservan numerosos obxectos de Lago doados polos seus familiares e que, en parte, podemos contemplar nunha vitirna do primeiro andar do Museo.
Actualmente, aproximándonos
ao centenario do seu falecemento, segue sendo para os tudenses unha
personalidade referencial conservándose unha agarimosa lembranza da súa figura. Este post recolle unicamente algunhas referencias fundamentais sobre Lago, que segue reclamando unha biografía que posibilite o coñecemento da súa traxectoria e o recoñecemento da súa achega.
Gustpume moito o artigo. Tamén chamoume a atención a detención de Manuel Lago no pleno do concello de Tui en 1891. Non topei referencia nos periódicos da época.
ResponderEliminarCales son as fontes de ese curioso episodio?
Moitas grazas