O Camiño de Santiago en Tui (III): os peregrinos

O bispo Diego Xelmirez ordeando a dous cabaleiros (miniatura medieval do Tumbo do mosteiro de Toxosoutos)

Ao falar do camiño de pereginación xacobea cómpre referirse aos auténticos protagonistas ou artífices dos itinerarios: os peregrinos. Estamos diante dun fenómeno que agroma, no caso compostelán, nos inicias da Idade Media como froito dunha espiritualidade e unhas condicións históricas concretas e que, sorprendentemente para moitos, logo de máis de oitocentos anos segue vixente con intensidade.

A inmensa maioria dos peregrinos fican no anónimato, rescatados únicamente por sucesos ou acontecementos que os levan a figurar nas fontes documentais. A peregrinación é un fenómeno social de grande importancia, especialmente, na Idade Media e Moderna, froito dunha cultura cristán que definía a vida social. A peregrinación significaba un cambio de vida, unha arela de transformación, estamos diante dunha das imaxes máis completas da concepción medieval do mundo: o home “viator”, que camiña, que peregrina non xa a Compostela, Xerusalem ou Roma senón á patria celestial.

A presenza de peregrinos foi unha constante na vida tudense, con momentos de esplendor e decadencia, pero nunca chegou a esmorecer definitivamente. Moitos deste sinxelos e anónimos peregrinos chegan onda nós pola súa presenza nos libros de bautizados ou defuntos da Catedral que nos ilustra sobre a súa permanencia ao longo dos séculos.

A titulo de exemplo e recollendo algún casos de peregrinos extranxeiros do século XVIII podemos citar os seguintes casos recollido polo cronista oficial tudense e investigador acreditado neste tema, como en tantos outros aspectos da nosa historia, Ernesto Iglesias Almeida:

1722.12-27: Josep Rapo e a sua muller Maria Quers “peregrinos al apostol y patrón de España el Señor Santiago, vecinos y naturales del lugar de Crosa provincia de Brandesvurveg” que bautizan a súa filla.

1729.08.28: anótase o pasamento de “Pedro Juan, natural de Italia de la ciudad de Toscana, peregrino al Apostol Sr. Santiago”

1728.08.29: morte de Manuel Rodriguez “termino de Viana, arzobispado de Braga, Reino de Portugal, el qual difunto venía del Apostol Santiago”

1730.05.16: bautizo da filla de “Jacob Rayder y Margarita Fortes naturales de Alemania en los cantones esquisaros de la ciudad de Zirghen y peregrinos que pasan al Apostol Señor Santiago de Galicia”.

1737.08.02: Falecemento de “Ana Barbara Floriana natural del Imperio en Viena (...) muger de Valenya Cotis natural de Polonia en Lobrin y caminaba en peregrinación al Apostol Sr. Santiago en compañia de una hija Ana Maria”

1741.11.23: Morte de “Phelipe Aleman, pobre, peregrino, natural de Alemania”.

1745.12.22: Pasamento de “Manuel Antonio Joseph (...) de nacion portuguesa que pasaba de peregrinos al Apostol Sr. Santiago de Galicia”

1749.07.09: Morte de Pedro Pon “peregrino que segun sus papeles venía de Roma y Santiago de Galicia, de naçion espanol”.

1764.01.26: Bautizo dunha nena de “Antonio Ruciel y de Maria Josepha Lossada que pasaban por esta ciudad en peregrinación a Santiago y naturales del Reyno de Francia”

1764.11.03: morte de “Catalina Francisca, viuda de nación flamenca, que pasaba por esta ciudad en peregrinación al Apostol Santiago”

1765.07.19: falecemento de “un peregrino llamado Joseph cuco marido que fue de Maria Dominga Serrata Cuca naturales y vezinos de la villa de Varesi en el Obispado de Arbenga republica de Jenoba”

1767.09.16: morte de “Jospeh de Andrea, natural de Genova, que venia en peregrinación del Santo Apostol Santiago”.

Pero dende os primeiros tempos da peregrinación ao sartego de Santiago Apóstolo posuímos testemuñas que documentan a viaxe de peregrinos procedentes dos sectores elevados da sociedade e que deixaron escritos sobre o seu itinerario que discurría pola cidade de Tui.

Unha das primeiras referencias documentais que se conservan, sobre o camiño a Santiago, data do século XII, 1138, da autoría de Abu-Abd-Allá Mohamed-Al-Edrisi, que fai unha viaxe a Compostela polo territorio portugués a través da antiga calzada romana, a vía XIX do Itinerario de Antonino, entrando no territorio de Galicia a través de Tui.

Xa anteriormente tiñan realizado este mesmo itinerario tanto Almanzor, na súa razzia do ano 997, a raiña Dona Sancha, esposa de Fernando II, que foi tres veces en peregrinación a Compostela, unha delas no 1063, ou o arcebispo Diego Xelmírez, en 1102, cando cometeu o seu “pio latrocinio” coas reliquias da sede de Braga, que deposita temporalmente no mosteiro de San Bartolomeu de Rebordáns, ao carón do rio Miño, e que naquela altura desempeñaba funcións de Catedral, acollendo ao bispo Afonso.