Ir al contenido principal

Anticipando un centenario: edítase logo de 109 anos “Luciérnagas” de Camilo Bargiela



“Y busqué con ahínco al artista y no lo hallé. Subí a los Ateneos, y no estaba allí; bajé a los cafés y tampoco frecuentaba tales lugares; atisbé en las tabernas, y no se emborrachaba prosaicamente como en los tiempos de las leyendas bohemias. ¿No existirá?.”
A recente edición pola editorial sevillana Renacimiento, na súa colección “Biblioteca de rescate” dos contos que agrupados baixo o título de “Luciérnagas” publicaba o tudense Camilo Bargiela en 1900 acompañada dun estupendo estudo do novelista Emilio Gavilanes, permite atoparnos coa obra deste singular artista, ata agora só lembrado polas referencias que os grandes novelistas da “Generación del 98” realizaban sobre a súa obra e personalidade, pois os seus escritos, escasos, eran de acceso prácticamente imposible e comprobar así a existencia dun artista ata agora esquecido na desmemoria dos andeis das antigas bibliotecas.
No estudio introdutorio de E. Gavilanes atopamos a Bargiela no ambiente madrileño de finais do século XIX , frecuentando tertulias, cafés, teatros.... nunha existencia onde o importante era a “vida” literaria e non outras cuestións menos trascendetes. Bargiela era un personaxe prototípico da xeneración do 98, a pesar, ou quizáis por eso precisamente, da sua curta obra. Pero a súa presensa era constante nos ambientes madrileños daqueles anos. Velaí o retrato que os seus compañeiros de xeneración, neste caso Ricardo Baroja, realiza do noso personaxe: “La cabeza alta, el aire desdeñoso y fanfarrón. Cetrino, de facciones abultadas, corva nariz y enorme bigote gris a la borgoñona (...) Cubría su cabeza sombrero hongo de una forma que ya no se estila. Más que un sombrero hongo parecía de copa alta venido a menos (...) Un gabán de color café c on leche, abotonado herméticamente hasta la nuez con botones diferentes (...) Por debajo del gabán asomaban los dos tubos flotantes de un pantalón escocés. Apenas llegaban al calcañar de las botas, torcidas, de charon y caña clara”. E o seu irmán Pío Baroja comenta que aos pantalóns destrozados, chamabanlle “pantalones Bargiela”. Todos destacan o seu humorismo e como pretendía crear o seu propio personaxe, a súa propia lenda que o identificase.
Camilo Bargiela naceu en Tui no ano 1864 e faleceu en Casabanca (Marrocos) en 1910 cando desempeñaba o posto de consul español naquela localidade. O vindeiro ano cúmprese o centenario da súa morte e con este libro podemos achegarnos ao coñecemento da vida e traxectoria literaria de este singular personaxe.
Emilio Gavilanes, que xe se tiña ocupado de Camilo Bargiela nun traballo titulado “Nueva visita a Camilo Bargiela” (publicado na “Revista de Filologia Románica”, da Universidade Complutense de Madrid, no seu número de 1997, e accesible na rede: http://revistas.ucm.es/fll/0212999x/articulos/RFRM9797220151A.PDF ) amplia o seu estudo encol Bargiela con novas achegas de interese e unha ampla documentación das referencias ao escritor tudense nos seus compañeiros de xeneración: Unamuno, Baroja, Azorín, Cansinos Assens, etc. Pois Bargiela forma parte, e non menor, deste grupo de novos escritores que comezaban a despuntar no Madrid do cambio de século. Amáis edita artigos periodísticos de diversas temática que nos ofrecen as opinións de Camilo Bargiela sobre política, literatura, relixon, etc. Un interesante abano para comprender o seu pensamento.
Camilo Bargiela, tiñase trasladado a Madrid 1896, logo de estudar no Seminario tudense e cursar Dereito na Universidade compostelá, para preparar as oposicións ao Corpo Diplomático; unha decisión a que non sería elleo o seu paisano e amigo Augusto González Besada que chega a Madrid coma deputado por Cambados en 1899, logo de ocupar o Goberno civil de Pontevedra, Lembremos tamén que Moisés González Besada é o director da revista “Cafe con gotas”, onde Bargiela publica dous poemas en 1888.
Da súa estadia en Compostela cómpre salientar a súa participación na tuna universitaria con grande sona entre os estudantes. Esta intensa actividade será un dos principais argumentos para logo atribuirlle a autoria da novela “La Casa de la Troya”, onde está identificado con Casimiro Barcala, publicada por Pérez Lugín, e que provoca tras a súa edición en 1915 un famoso proceso xudicial que non foi definitivamente sustanciado ata hai poucas décadas, a favor dos herdeiros de Lugin.
Aprobando aquelas oposicións á carreira diplomática en 1896, co número un, pero ficando varios anos á espera dun destino que tanto se fixo agardar que moitos pensaban que aquelo da diplomacia formaba parte da súa lenda, sen embargo en 1905 é nomeado viceconsul en Manila e no 1907 chega a Casablanca, onde morrera. O seu traballo consular non o afastou radicalmente da sua vocación literaria, como tuveron oportunidade de comprobar os tudenses nas súas estadias por aqueles anos.
Emilio Gavilanes, afamado novelista e traballador na Real Academía Española culmina, ata o presente, a súa investigación sobre Camilo Bargiela, laboura para a que tiña solicitado, hai xa varios anos, a miña colaboración que lamentablemente reduciuse ás lembranzas familiares sobre o seu caracter bohemio e a defensa afervoada da súa autoria da “Casa de la Troya”. Con todo, a proximidade do centenario da súa morte levoume a pescudar sobre a sua actividade, alomenos, en Tui e, no seu momento poderemos, completar o magnífico traballo de Emilio Gavilanes cando menos na actividades vencellada a súa cidade natal.
Nun recente “post” reclamabamos a necesidade de que esta vella polis tudense contase con literatos que reflectisen coa sua capacidadade creativa, coas súas persoais visións a vida, xa fose actual ou pretérita de Tui. Non hai moitos escritores nados en Tui e menos aínda que se teñan atrevido a escribir sobre a nosa cidade. Bargiela no primeiro conto, “Pavesas”, deste libro “Luciérnagas” reñata a súa visión de Tui:
El sol, según la expresión del poeta, asomó como un titán curioso entre los montes, arrancó con sus rayos centelleos tembladores al rocío que esmaltaba el verde esmeralda de los campos y comenzó a ahuyentar la bruma de la noche, que difuminaba los contornos lejanos. Como ciudad fantástica, surgió entre las sombras Tyde la muerta: en lo alto del cerro, donde se asienta, se destacaba hierática y cenicienta su almenada catedral, y trepando hasta juntarse a ella, casas de construcción diversa formaban un conjunto abigarrado y pintoresco. El sol alegre y triunfante incendiaba galerías y ventanales con resplandores de brasa. En último término, la niebla impedía la visualidad, pero yo adiviné el sereno río que, envuelto aún en el cendal misterioso de la sombra, entonaba himnos balbucientes y cristalinos para halagar a las ninfas que se mecían voluptuosas en las trémulas ondas. Con curiosidad infantil dejé espaciar mi visita por los lugares conocidos y experimenté una sensación extraña y compleja de dolor y placer: el placer del retorno para renovar impresiones queridas y el dolor de la juventud que pasa para no volver más y se esfuma en los horizontes de la vida, iluminada por la triste y vagorosa luz de los recuerdos.
Las campanas de la Catedral anunciaron el alba; a sus tañidos se exacerbó mi sentimentalismo y latió acongojado mi corazón: reconocí los vigías de mi peregrinación adolorida: las que repicaron en mi nacimiento y entonarán a mi muerte elegía metálica y lacrimosa.
Ya más distantemente se dibujaban los boscajes que circuncidaban la adormilada ciudad. Los castañares obscuros y los bosques de pinos que surgieron de la bruma, reviviendo historias olvidadas, fueron causa de nueva tristeza y me sumieron en honda melancolía: la melancolía que, como ritornello de una sonata lánguida y amarga, daba vueltas en mi cerebro torturándome.
(...) En un árbol vecino a la ventana, los pájaros madrugadores daban un concierto laberíntico, tejiendo con sus gargantas arabescos sinfónicos: trinos tremoladores, arpegios inverosímiles y raros, píos tiernos y apasionados; diríase que la banda alada ensayaba la obra de algún músico extraño, que había arrojado sobre un pentagrama ideal las notas a puñadas
.”
Rematamos estas notas cun convite aos seguidores de Tudensia a achegarse a esta obra para coñecer a prosa de Camilo Bargiela.

Rafael Sánchez Bargiela

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall