Ir al contenido principal

Os mártires de Sobredo, "froreceu unha rosa que agoira Libertade"


A vida tudense do século XX é ainda, por mágoa, prácticamente descoñecida para o gran público pola falta de estudos e investigacións sobre este período que, polas circunstancias históricas vividas ou sufridas posteriormente, pese a súa proximidade temporal é coma un valeiro mouro.

Unha das páxinas de meirande interese neste percorrido histórico do século XX o ten de ocupar o movemento agrarista, que nas primeiras décadas do século pasado, foi quen de movilizar de xeito inmensamente maioritario aos labregos de Galicia enteira.

É preciso lembrar que os nosos campesiños naquela altura non eran propietarios das terras que dende había séculos cultivaban senón que tiñan o dominio útil pero non a propiedade da terra, e estaban sometidos ao réxime foral que viña de época medieval e polo que tiñan a obriga de pagar unha renda periódica ao propietario. Tras o proceso desamortizador dos bens eclesiásticos boa parte destas rendas forais foron adquiridas, en pública subasta, polos elementos acomodados da sociedade (altos funcionarios, fidalgos, etc.) que seguían a esixir aos labregos o pago das correspondentes rendas, e de non facelo procedían á denuncia xudial solicitando o embargo dos bens do foreiro para facer fronte a débeda.

Esta nova “tropelía” sobre os campesiños provocou un proceso movilizador do campo en Galicia, o que chamamos movemento agrarista. Personaxes como Basilio Álvarez, o abade de Leiro, Amado Garra, Chinto Crespo... son a expresión deste movemento movilizador. Tui tivo un papel importante neste proceso, pois amáis de contar con sociedades de agricultores en todas as parroquias, en xullo de 1922 acolleu o Congreso Rexional Agrario no que acordouse fundar a Confederación Rexional de Agricultores Galegos baixo a presidencia de Basilio Álvarez. A este congreso asisten delegados de 133 entidades parroquias, das Federacións Provinciais Agrarias de Pontevedra e Ourense e de 7 federacións locais , en representación entre todos de case 60.000 labregos e acordaron, entre outras medidas, o boicot radical contra os embargos polo impago dos foros.

Neste intre de forza do movemento agrario a resposta ás accións xudiciais e gubernativas contra os foreiros morosos será moi efectiva. Asi ao pouco tempo é detida toda a directiva da sociedade de agricultores de Ribadelouro, polo que comeza unha folga xeral en todo o sur de Galicia, que en Tui coincide – aquí abrimos o debate sobre a unidade de acción entre obreiros, dirixidos pola CNT,e os agrarios- cunha folga xeral ao longo do mes de novembro, que provoca detencións de destacados sindicalistas ou a clausura de locais.

Neste ambiente de tensión se chega ao 27 de novembro de 1922, no que o xuíz e a Garda Civil preséntanse en Sobredo-Guillarei para lle embargar os bens a un dos veciños que non paga os foros, ao rendista tudense José Sarmiento. Unhas dúas mil persoas acuden en solidaridade co embargado e a Garda Civil disolve a manifestación a tiros. Cándida Rodríguez, de Pazos de Reis, Joaquín Estévez, de Guillarei, e Venancio González, dirixente agrario de San Esteban de Budiño, morren e outras sete persoas resultaron feridas e moitas detidas.

A movilización que se produce en toda Galicia é moi importante, tanto na rúa –con folgas e movilizacións en numerosos lugares- coma nos medios de comunicación, mesmo no Congreso do Deputados en Madrid abrese un debate por mor destes sucesos para rematar co sistema foral. Con todo haberá que esperar ainda a 1926, co goberno de Primo de Rivera, para que chegue a ten reclamada e agarda lei de redencion dos foros, adquirindo deste xeito os campesiños a plena propiedade das terras que viñan cultivando dende había séculos.

Os feitos tiveron moita sona e chegaron ao parlamento, abrindo o debate do conflicto agrario e a redención dos foros. A definitiva lei que lles permitiu ás persoas labregas seren donas das súas terras, mediante pago dunha indemninación, chegou no ano 1926.

O 29 de novembro de 1931, o escultor Camilo Nogueira puña a primeira pedra do que ía ser o monumento aos martires de Sobredo. Aquel día, unha multitude composta por todos os grupos agrarios da provincia de Pontevedra non querían esquecer que a morte de tres persoas abriu o camiño para a redención dos foros. Inaugurado nos tempos da II república foi dinamitado polos sublevados franquistas e finalmente recuperado o 27 de novembro de 1988. Todos os anos o último domingo de novembrio hai unha homenaxe popular en lembranza da loita agraria e dos mártires de Sobredo.

O egrexio poeta Ramón Cabanillas inclui na segunda edición do seu poemario “Da terra asoballada” un poema dedicado aos mártires agrarios de Sobredo que reproducimos:

SOBREDO

¡Galicia encadeada con ferros de Castela
por fillos treizaoeiros e por caciques-lobos,
no teu ceo azuado hai unha nova estrela!
¡ardente e sanguiñenta, agoira os tempos novos!

¡Irmáns¡ ¡Erguede o berro
de amor e santidade!
¡Galicia e libertade
do traballo e do Chan!

Son verbas de Dios mesmo
de Dios Todopotente.
¡Co suor da túa frente
gañaras o teu pan!

¡Nai galega que diche a sangue xenerosa
para calmar a sede rabioa da impiedade,
nos agros de Sobredo frorecéu unha rosa!
¡Ardente e sanguiñenta, agoira Libertade!

Son verbas de Dios mesmo,
de Dios Todopotente.
¡Coa suor da túa frente
gañaras o teu pan!

¡Irmáns! Erguede o berro
e o legón aferrade!
¡Galicia e Libertade
do Traballo e do Chan!

(Da terra asoballada, 1926)

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall