A festa de san Xoán
é unha das festividades cíclicas que reúne ao seu arredor numerosas
manifestacións da cultura popular. Tamén nas terras tudenses esta festividade
goza dunha alongada tradición, o cronista tudense Manuel Fernández-Valdés, un
dos escasos estudosos da nosa cultura popular, escrebe ao respectop no ano
1961:
“El llamado ciclo “san juanero” comprende el
período que media antre San Juan y San Pedri; des el solsticio de verano,
cuando el sol slcanza su mayor elevación sobre el horizonte,
Los pueblos primitivos celebraban con diversas ceremonias
eswte triunfo del sol. Elementos tan opuestos como el agua y el fuegio se
conjugan en este rito. Era, sin duda, una fiesta de prurificación, porque lo
mismo el agua que el fuego, en todas las religiones y mitologias, son elementos
purificadores.
En Tuy se practican abluciones en el Miño, al filo de las
doce de la noche. Rondas de mozos y mozas corren a beber el agua de las nueve
fuentes. Otros, para evitar enfermedades cutáneas, especialmentela sarna, se
lavan en agua que lleva en infusión diversas hierbas aromáticas.
Las hogueras de San Juan –“cachelas”-congregan a jóvenes
y viejos a su alrededor; se canta, se baloila y se salta sobre las llamas.
La noche de San Juan era noche de gamberrismo; se
arrastraban los bancos de la Corredera al Campo de la Feria, se arrancaban y
cambiaban klas muestras de los comercios y aquellos almacenistas que dejaban
pipas o bidones en la vía pública, a veces tenían que ir tras ellos hasta el
río.
En honor a San Juan se hacían grandes altares en las
calles, en las que los niños con bandejas, pedían a los transeúntes “Alumbrar a
San Juan Bautista”.
Na actualidade boa
parte destas antergas tradicións do San
Xoán se manteñan, en maior o menor medida, entre nós: lavarse na mañancina coa
auga de san Xoán co arrecendo das herbas aromáticas que ao longo da noite
ficaron ao repouso, as fogueiras –agora unidas ás sardiñas- ou o “roubo” de
carros, portas, portalóns... que son transportados a outros lugares, nomeadamente
espazos públicos... seguen existindo na actualidade, con maior o menor forza e
popularidade.
Pero querería hoxe
lembrar unha vella tradición desaparecida por completo dende hai anos, da que
fomos testemuña directa pois posiblemente a miña xeneración foi a última en
eleborar os altares de San Xoán. A tradición mandaba que na mañá do San Xoán,
logo de lavarse a cara coa auga de herbas aromáticas –que os rapaces tiñan
recollido por campos e xardíns veciños- nos portais das casas os nenos
montabamos uns pequenos altares decorados con sabas ou colchas, ramos, flores e
especialmente estampas de santos, os “altares de San Xoán”. O altar estaba
composto por varios escalos e a imaxe ou estampa de Sa Xoán ocupaba o lugar
máis preeminente acompañada dun amplo abano de santos e virxes, segundo as
estampas que había na casa. Logo os rapaces nos dedicabamos a pedirlle a todo
aquel transeúnte que pasara por diante una esmoliña para San Xoán, un auténtico
aguinaldo a costa de familiares e veciños.
Unha tradición
tamén repetida no remate do “ciclo sanjuanero”, na festividade de San Pedro,
como recolle a imaxe de Ruth Matilda Anderson de 1925 que acompaña a este post.
Aínda na
actualidade se conserva esta tradición en numerosos lugares da Península,
salientando lugares como Palencia ou Sigüenza e, especialmente Funchal
(Madeira) onde estes altares son un atractivo turístico nas festas de San Xoán
naquela illa atlántica.
Comentarios
Publicar un comentario