Entre as vellas tradicións do Nadal tudense hoxe desparecidas pero das que áinda conservamos a memoria fresca, estaban os cantos ou bandos de reis. Este cantos forman parte dos chamados cantos de Nadal, amplamente estendidos por Galicia, e nos que podemos diferenciar: cantos de Nadal, de aninovo, os aguinaldos e os cantos de reis.
Na comarca tudense era habitual xuntarse un grupo de personas para interpretar estes cantos polas casas da parroquia. As lembranzas dos nosos maiores falan das xuntanzas para facer os ensaios, afinar os instrumentos, aprenderse as letras, ou mesmo inventalas.
Era habitual que saira algún instrumento melódico,especialmente a gaita ou o acordeón, pero a cotío estaban acompañados doutro instrumental caseiro.
Gaiteiro de Guillarei, 1915
Alberto Romer no libro “Anécdotas e vivencias de Tui e comarca II” (Tui, 2002) enumera estes instrumentos: “Moitas das cantigas do Nadal eran acompañadas de instrumentos caseiros como: tapóns de gasosas cravados nunha táboa, botellas de anís que se rascaban cun garfo, anacos de cana rachada, anacos de cana con buratos que facían as veces de rasqueta, cunchas do mar que se esfragaban unhas contra outras (as preferidas eran as de vieira), o papel tirante pegado aos labios que se facia soar coa boca, a pandeireta e, a falta dela, batíase coas máns na artesa. Tamén as ferramentas do campo servían como instrumentos batendo no chan oun contra as pedras da lareira. Pero cando había na casa unha gaita e unha pandeireta sobraban a metade dos outros instrumentos.€”
Andando os anos aqueles grupos espontáneos que percorrian a veciñanza se achegan, nalguns casos, ata a propia cidade para cantar os bandos dos reis e os aguinaldos na procura dunha propina ou dun agasallo comestible. Estes grupos enchian de sabor popular a celebración do Nadal tudense. Posiblemente foi en Pexegueiro onde esta tradición conservouse mais serodiamente e aínda na actualidade contan cunha rondalla que ben participando anualmente na Cabalgata tudense.
Na publicación antes reseñada se recolle o seguinte canto de reis que paga a pena reproducir e que foi recollido por Dona Remedios Dominguez García
Muy buenas noches señores
préstennos su atención
lo que nosotros cantamos
por toda la población.
Aqui nos tienen señores
con su permiso a cantar
si ustedes nos dan licencia
lo vamos a empezar.
Quien era aquella señora
que por la sierra venia
era la Virgen doncella
era la Virgen María.
Un niño trae en sus brazos
un niño que relucía
El era Hijo de Dios
bajo de tanta pobreza
Sin tener en que envolverlo
mas que una poquita hierba
la mula bien se la come
y el buey bien se la lleva.
Maldita sea la mula
que en el suelo se flanquea
nunca ella hijos “paira”
ni cosa que le descienda.
Irás al monte Calvario
y hallarás una escalera
una cruz y un letrero
que dirá de esta manera.
Aquí murió Jesucristo
rey de los cielos y tierras
murió por los pecadores
sin que no lo redimieran.
Redímeme a mi Señor
que soy el más pecador
Del tronco sale la rama
y de la rama la flor.
De la flor salió la Virgen,
de la Virgen el Redentor.
Adiós víspera de Reyes
buen principio de buen año
entre damas y doncellas
los Reyes hemos cantado.
Xa nun “post” do pasado ano recolliamos outros versos citado por Manuel Fernández Valdes que cantaban os grupos de mozos, e ás veces non tan mozos, que percorrian as portas de Tui
Temos pois evocado esta vella tradición das terras tudenses, expoñente da ampla riqueza que a nosa cultura popular posue nestas ribeiras miñotas que, lamentablemente, estamos perdendo paseniñamente e que, por magoa, non goza nin do recoñecemento nin da valorización da que é merecente.
Dende Tudensia os nosos desexos a todos os nosos seguidores: ¡que cantedes ben os reises!.
Moi interesante. Clodio González Pérez
ResponderEliminarEs verdad, esa mismos "reis" son los que se cantaban en Ribadelouro. Me acuerdo de mi niñez cuando venian los vecinos a casa y los interpretaban, y se les daba vino balco con azucar, manises, nueces...
ResponderEliminarMe gustó mucho el artículo.
Saludos Javier Ferruxo.