Ir al contenido principal

Factum fuit hoc placitum apud Tudam in riva Minii, o Pacto de Tui de 4 de xullo de 1137

 No ano 2017 promovéuse a conmemoración do 880 aniversario da sinatura dun acordo ou pacto entre o futuro monarca portugués, Afonso Henriques, e o emperador Alfonso VII. Un pacto bautizado pola historiografía co nome da nosa cidade, o Pacto de Tui.

Afonso VII, o emperador. 

Ás veces este acordo é presentado como un fito nas relacións entre o nacente reino de Portugal e o reino de León e Castela, unha relación moi esaxerada que non responde á realidade histórica. O Pacto de Tui non deixa de ser un acordo entre o futuro rei portugués, Afonso Henriques e o monarca castelán-leonés, Alfonso VII, o “emperador”.  Non podemos afirmar que é “un dos acontecementos históricos máis importantes do século XII[1] pois, como veremos, foi un dos diversos pactos ou acordos asinados entre ambos monarcas no contexto das continuas tensións territoriais e das disputas dinásticas que caracterizan a eses tempos de conformación das entidades territoriais no norte da Península.

Para contextualizar axeitadamente este Pacto de Tui é necesario referirse ao proceso de independencia do condado de Porto, ou portucalense, de onde deriva o futuro nome de Portugal. Unha independencia que non é froito dun proceso de ruptura radical, de levantamento ou revolución, senón un proceso progresivo de afianzamento do poder político e militar que atopa na sinatura de tratados, acordos, etc. o instrumento válido para acadar un recoñecemento xurídico e político dea unha base ao futuro reino.

Botando unha ollada no tempo, Galicia, integrada na monarquía ástur-leonesa, estaba gobernada polo comes Gallaeciae que representaba ao monarca, pero na segunda metade do século XI noso territorio é o centro da loita política e a súas elites determinan  a vida política da monarquía. Á morte de Fernando I, o reino divídese entre os seus fillos tocándolle Galicia a Don García, que goberna un territorio, que chega ata o río Mondego, entre 1065 e 1070, ata que é deposto e apreixado. No ano 1090 é enviado como comes a Galicia Raimundo de Borgoña, casado cunha filla do rei Afonso VI, Dona Urraca, namentres que no 1096 o rei concede o condado portucalense a Henrique de Borgoña, casado con Dona Tereixa, irmá de Urraca.

Dona Urraca, no Tumbo A da Catedral de Santiago

Tras a morte de Raimundo de Borgoña en 1107 ábrese un crise política; unha parte da nobreza galega apoia a Dona Urraca e a súa idea imperial leonesa, namentres que outro sector liderado por Pedro Froilaz, conde de Traba, e Xelmírez, arcebispo de Compostela, apoia a Afonso Raimundez, fillo de Dona Urraca, marxinado do trono pola súa nai e os seus partidarios,  ata o punto de consagralo na catedral compostelá como rei de Galicia, pero os avatares políticos e familiares o converten logo en Afonso VII, como rei de León e Castela e imperator totius Hispaniae, vinculando definitivamente a boa parte da nobreza galega, ata daquela rebelde, na monarquía leonesa.

Paralelamente no condado portucalense asistimos a un proceso similar de intensas loitas políticas e familiares. Tras a morte do conde Henrique sucédelle a súa viúva, a condesa Dona Tereixa, que manterá unha política de achegamento ao Norte do Miño e por tanto unha postura vinculada a Afonso VII e a monarquía leonesa-castelán. O seu fillo, Afonso Henriques, pretende un forte poder condal como paso a un futuro reino independente, contando neste obxectivo co apoio do arcebispo de Braga, aposto ao ascenso de Santiago como sede metropolitana no seu detrimento, e diversos grupos aristocráticos. Ante tal situación o rei Afonso VII viaxou a Portugal sitiando a Afonso Henriques en Guimarães, até conseguir a súa promesa de fidelidade,

Dona Tereixa, 

Este Afonso Henriques, fillo do conde Henrique, proclamaríase, andando os anos, como primeiro rei de Portugal, logo de usurpar os dereitos que tiña a súa nai Dona Tereixa, que casa en segundas nupcias con Pedro Froilaz de Traba, establecéndose en Galicia. Pouco despois daquelas promesas de fidelidade, apenas uns meses, en 1128, ante o incumprimento de Afonso Henriques, as tropas de Tareixa e Fernando Pérez de Traba libran a batalla de San Mamede (1128), onde os portucalenses  de Afonso Henriques saen vitoriosas, asumindo o pleno goberno do condado. A súa nai, Dona Tereixa retírase a Galicia xunto co de Traba se instalan en Galicia, onde morrerá a condesa en torno a 1130.

Unha cita de Ramón Villares nos permite contextualizar este proceso:  esta aparición do reino de Portugal é difícil de explicar porque é máis complexa do que aparece na tradición historiográfica portuguesa fortemente nacionalista. Tamén, desde a perspectiva galega, este feito foi interpretado, desde a historiografía romántica, como unha secesión ou unha revolta da Galicia bracarense contra da lucense e, mais concretamente, contra a política anexionista protagonizada por Xelmírez. Nos propios “Anais de D. Afonso Henriques”, compostos a finais do XII, aparece a xustificación do paso dado por Don Afonso como unha revolta “contra a tentativa de dominación estrangeira, conduzida por galegos” (J. Mattoso). Pero o feito é, como sinala este historiador portugués, que en 1128 non hai reacción anti-galega, porque non só había e seguirá a haber, despois de 1128, grande permeabilidade entre a nobreza galega e portuguesa, senón  porque no mesmo bloco que apoia a Afonso Enríquez hai un importante núcleo nobiliario galego, da parentela dos Traba, que procuraba en Portugal o éxito que en Galicia se lle negaba.

A constitución do reino portugués obedece, por tanto, a causas complexas que remiten á propia diferencia existente, ao menos, desde a época romana, entre a rexión bracarense e a lucense; e obedece así mesmo á incapacidade da nobreza galega para se constituír en reino propio dende os tempos iniciais da reconquista. A expansión territorial cara ao sur e o desenvolvemento atlántico de Portugal correrá a cargo deste reino formado a partir da parte meridional da “Gallaecia”, mentres que a Galicia lucense, mais recollida en si mesma, ficou inserida excentricamente na monarquía castelá[2]

En consecuencia, a consolidación do futuro reino de Portugal por Afonso Henriques será un proceso máis de recoñecemento diplomático que de conquista militar, aínda que estas son as que garanten aquel e as diversas conquistas, reconquistas e escaramuzas varias son as que xustifican os acordos escritos.

Esta oscilación política derivada das alianzas conxunturais, tanto políticas como especialmente familiares, terá especial significación no territorio tudense que convértese no espazo de confrontación destes procesos, no intento tanto do futuro reino de Portugal como da monarquía leonesa-castelá de controlar este ámbito xeográfico, dunha diocese que recibe achegas de ambos sectores ao longo dos anos na procura da fidelidade do bispo que basculará nas alianzas con ambos monarcas. Sen esquecer  outra constante, a mobilidade das elites, tanto laicas como eclesiásticas, entre ambos territorios ao norte e sur do río Miño que neste tempo é permanente, pois é entendido como un mesmo espazo social.

Afonso Henriques, 

As circunstancia impuseram a diplomacia como uma frente imprescindível para dar significado político ao poder militar do Primeiro Afonso. Só o apoio do Direito poderia levar ao reconhecimento pontificio, exigindo criatividade e conhecemento às elites nacionais ns novidade requerida pela independência de um Reino na unidade política da Hispânia cristia do século XII, em combate contra o Islao[3]

Afonso VII foi coroado “emperador” o 26 de maio de 1135, nun acto no que non participa Afonso Henriques, o seu curmán. Ao tempo o herdeiro ao trono de Navarra, tras a morte de Alfonso O Batallador, García Ramírez, non presta vasalaxe ao emperador, que emprende unha campaña militar para someter ao navarro. Lograr este obxectivo é prioritario para ofrecer a imaxe dun emperador ao que se someten os reis da Península, na procura dun poder unitario nas monarquías cristiáns.

Sometido o navarro, Alfonso VII se dirixe a Galicia,  que fora ocupada por Afonso Henriques e os seus partidarios, os condes da Limia e de Turonio. Cómpre destacar o nome do conde Gómez Núñez, fillo do conde Nuno de Celanova, que desenvolve un papel privilexiado neste período histórico. Como sinala a Historia Compostelana posuía “un local forte, unha rede de castelos e unha inmensidade de cabaleiros e infantería” tendo a base deste poderío no val do Miño, no territorio tudense. Gómez Núñez é un exemplo desta nobreza que bascula, en función de conxunturas e intereses, entre o reino de León e Castela e o condado portucalense. Será comes ou conde de Tui en diversos momentos e chegará  a mordomo-mor de Afonso Henriques. Aliado de Dona Urraca, logo cambia de posición, apoiando ao seu fillo Afonso Reimundez, virando de novo como colaborador de Dona Tereixa, á que axuda, en 1125, na ocupación de Tui; entre 1129 e 1131 detenta a tenencia da terra de Turonio,  apoia a ocupación das terras tudense en 1136 por Afonso Henriques, en 1138 titúlase “comes tudensis” co aprobación de Afonso VII. Gómez Núñez apoiou tamén a ocupación de 1141 o que lle obrigou logo a exiliarse na abadía francesa de Cluny, a quen lle tiña entregado en 1126 o seu mosteiro de San Salvador de Budiño e as súas propiedades.

Naquel ano de 1136 Afonso Henriques, como xa apuntabamos, vence aos partidarios do emperador, Fernando Pérez de Traba e Rodrigo Veilaz, conde de Sarria, que son derrotados na batalla de Corneja, nas terras do Limia, consolidando así a ocupación de Tui e o territorio do Miño. Unha terra coa que tanto Dona Tereixa e o propio Afonso Henriques mantiñan unha estreita vinculación, como testemuñan as doazóns entregadas á sede tudense por ambos persoeiros ou a proclamación como cabaleiro de Afonso Henriques na catedral de Tui.

Pero este ataque ao Norte do condado de Porto anima aos musulmáns a unha ofensiva, en 1137, sobre Tomar e as localidades xunto ao río Nabào que obriga ás tropas de Afonso Henriques a desprazarse ao sur.

Afonso VII estava nessa altura em Palência (para outros autores en Zamora). Apesar da distância, mais de 300 quilómetros, marchando de dia e de noite, conseguiu chegar a Tui três dias depois e entrava na cidade sem combate.

Sem que haja, pois, notícia de qualquer combate, o facto é que o imperador se encontrou com seu primo (Afonso Henriques) na cidade de Tui, e aí firmou com ele um pacto de que existe ainda o texto (provavelmente parcial). Foi assinado no dia 4 de Junho de 1137. A evidente submissão que este acto representa é surpreendente, face à anterior vitória de Cerneja (...). Afonso VII devia estar disposto a deixar seu primo tranquilo, contanto que este lhe respeitasse a supremacia, lhe guardasse lealdade e jurasse auxiliá-lo no caso de ser atacado por algum inimigo. (…) Afonso Henriques, por sua vez, pressionado, talvez, por alguma incursão serracena, pode ter assinado o compromisso sem se preocupar demasiado com o seu futuro cumprimento[4]

O documento asinado se conserva na documentación do mosteiro leonés de Sahagún e o reproducimos textualmente

Hoc est placitum et convenientia quam facit Infans Portugalensis cum A. Ispanie Imperatore perpetuo mansuram in primis videlicet, ut sit bonus amicus eius, et fidelis bona fide et sine malo ingenio et facit ei securitatem de suo corpore, ne per se, vel suo consilio aliquo tempore sit mortuus, aut ingenido, aut preso et si alius homo hoc fregerit, quod ipse á bene rancure quomodo rancurare de suo corpore, et de suo filio, quem multum amaret.

Facit etiam illi securitatem de sua terra, quod non perdat illam, neque ingeniet, neque perse, neque per suos homines et si aliquis fecent, quod bona fide, et sine malo ingenio adiuvet illum rancurare, ut eam adquirere quomodo faciet, si sua propia esset si vero aliquis Rex Xptianorum, aut Paganorum per vim in terram imperatoris intrare volvent, ut adivet cum amparare bona fide, et sine malo ingenio, si ab illo adiutorium qusierit, et illi demandaverit.

Facit post hec illi securitatem, ut hoc placitum, et istam convenientiam teneat suis filiis imperatoris, illi sicilicet, qui in placito, et convenientia sui patris volverint stare, et permanere.

Si quis vero de hominibus Infantis in hoc placitum, et convenientiam ruperit, ut Infans pro suo posse emmendet, sicut laudaverit illi hominis Infantis, et Imperatoris, qui inter utrunque pacem, et concordiam volverit mitere.

Ad hoc etiam faciet illi securitatem, ut illum honorem quem modo illi dat, et dabit iratus, aut pacatus quocunque tempore volverit, illi reddat, aut suo filio per bonam fidem, et sine malo ingenio. Et Placitum firmet, et per iuramentum ipse cum L. C. suis bonis hominibus. SI vero infans hoc Placitum fregerit, sit periurus, et traditor.

Factum fuit hoc placitum apud Tudam in riva Minii sub Era Mª Cª LXXCª IIIIº Nonas julii. Hoc placitum fuit factum in presentia Domni Pelagij Braccarensis Archiepi, et Domni P. Secoviensis Epi, et Johannis Portugalensis Epi, et P. Tudensis Epi, et M. Auriensis Episcopi.”[5]

Pola súa banda, o profesor portugués José Antunes ofrece unha tradución ao portugués deste texto latino medieval que tamén reproducimos:

Este é o pacto e convenção que o infante de Portugal celebra com Afonso, imperador da Espanha e que permanecerá para sempre. Em primeiro lugar, evidentemente, que seja seu bom amigo e fiel, de boa fé e sem má intenção; garante-lhe segurança do seu corpo, de tal modo que nem por si ou pelo seu conselho seja, em qualquer ocasião, morto, ferido ou preso. E se outro homem infringir este compromisso que ele o defenda, de boa vontade, como defenderia o seu próprio corpo e do seu filho que muito ama.

Garante-lhe igualmente a segurança da sua terra para que não a perca, nem ardilosamente a liberte, quer por si, quer pelos seus homens. Porém, se alguém o atentar, que de boa fé e sem qualquer má intenção o auxilie a defendê-la, a fim de a reconquistar, como faria se fosse sua própria. Se, porém, algum rei dos cristãos ou dos pagãos quiser invadir pela força a terra do imperador, que o ajude a recuperá-la, de boa fé e sem má intenção, se nele procurar auxílio e lho pedir.

Além disso, garante-lhe a segurança de que este pacto e esta convenção, se manterá com os filhos do imperador, evidentemente com aqueles que quiserem guardar e continuar com este pacto e convenção.

Porém, se algum dos homens do infante violar este pacto e convenção, que o infante o corrija, na medida do possível, tal como louvará aqueles homens do infante e os do imperador que quiserem estabelecer a paz e concórdia entre ambos.

Além disto, garante-lhe também a segurança de que aquela honra que agora lhe dá a ele, e dará, quer esteja irado ou em paz, em qualquer tempo que ele quiser, lha preste a ele ou a seu filho, de boa fé e sem má intenção. E assina o pacto, e com juramento, ele próprio com 150 dos seus homens bons. Se, porém, o infante infringir este pacto, seja considerado como perjuro e traidor.

Este pacto foi celebrado em Tui na margem do Minho, em 4 de Julho de 1137. Este pacto foi celebrado na presença de D. Paio Arcebispo de Braga, de D. Pedro bispo de Segóvia, de D. João bispo do Porto, de D. Paio bispo de Tui e de D. Martinho bispo de Orense.[6]

No estudo citado do profesor Pinto, figuran as diversas consideracións que merece este Pacto de Tui. Así para o grande especialista portugués deste período, José Mattoso, este pacto ou tratado de Tui resulta unha típica homenaxe de vasalaxe por parte de Afonso Henriques a Afonso VII, cunha natureza xurídica similar a un pacto feudal. Unha liña interpretativa que xa fora apuntada pola medievalista Hilda Grassotti, discípula de Sánchez Albornoz. Outros autores insisten que se trata dun acordo bilateral, aínda que con certa inferioridade para Afonso Henriques, desbotando o pacto ou recoñecemento de vasalaxe por parte do portucalense.

A propia ambigüidade do texto, subliña Pinto, foi conscientemente procurada: o tratado será sempre, na hermenêutica da banda larga autorizada pola redacçao ambígua das suas cláusulas, uma coisa para os defensores do ponto de vista de Afonso VII e outra diferente para os partidários da perspectiva adoptada por Afonso Henriques[7].

O obxectivo deste tratado tudense é acadar a pax: A Historia Compostelana refere o tratado de Tui con o termo pax, na expressao “imperatorem pacem cum infante formasse er magna dilectione viate sua”. Tamén a “Cronica Adefonso Imperatore” e a “Chronica Gotorum” registram, respectivamente, “et facerunt pacem” e “Ut pacem bonam firmarent”[8]

Pinto recolle os argumentos de Rui de Azevedo que apunta a posibilidade de existir previamente un acordo verbal logo elevado a escritura coa correspondente formalización. Por último, quanto à forma, aceite a bilateralidade horizontal das partes e preenchimento típico de uma materialidade jurídico-política que legitima a Portugal como reino independente, os termos em que o acordo foi selenizado en Tui levam a concluir que se trata de un tratado.

Cómpre lembrar que Afonso Henriques non empregará o titulo de “rex” ata aproximadamente 1140, pois ata daquela se denominaba como “comes” ou “dux” dunha terra, Portugal.

Unha das consecuencia deste episodio é a doazón que o propio Afonso Henriques realizara ao ano seguinte, en 1139, para compensar á sede tudense polo dano que causei a aquela igrexa[9]. Tamén en 1142 Afonso VII asinará un importante documento para a nosa cidade, do que logo nos ocuparemos. Ambas decisión se inxiren nestas tensións e na procura de apoios e alianzas.

O Pacto ou tratado de Tui é, insistimos, un dos capítulos do proceso progresivo que leva ao recoñecemento da independencia do reino portugués emprendida por Afonso Henriques. Un proceso que terá un novo capítulo no encontro de Arcos de Valdevez, en 1140-41 e que se consolidará definitivamente na Conferencia de Zamora, o 4 e 5 de outubro de 1143, onde a presenza dun legado pontificio, o cardeal Guido de Vico, é un punto substancial. Ao aceptar este legado a vasalaxe directa de Afondo Henriques ao Papa, como rei de Portugal, coa aquiescencia de Afonso VII, significa un recoñecemento implícito por parte do emperador dun novo reino que só ten ao Papa como instancia superior de poder.

Tamén en diversas oportunidade se afirma que o Tratado ou Pacto de Tui marca a implantación da fronteira, asi Suso Vila afirma:  o tratado de Tui establece con claridade a formación da fronteira política no río Miño entre Galicia e Portugal, sinalando así que o percorrido final do río Miño (aprox. 70 km.) forme a fronteira máis antiga de Europa. Neste senso remarcar que se formou unha fronteira política que dividiría en dous metades simétricas o territorio episcopal de Tui que non sería segregado definitivamente até a ratificación do papa Eugenio IV en 1444[10]

Sen embargo, como puidemos comprobar da lectura do tratado tudense en ningún epígrafe conservado existe referencia algunha a implantación dun límite territorial ou fronteira derivado deste acordo. A evidencia mais clara é que, ao pouco tempo, nos inicios do ano 1141 Afonso Henriques tenta de novo conquistar Tui e Turonio cunha expedición militar. Afonso VII, que estaba en Zamora, parte ao seu encontro e, junto do Castelo de Pena da Rainha, em Abedin-Monçao, os dois exércitos fican frente-a-frente. Mas nao ha batalha. A questao resolveu-se a través de um bafordo, uma especie de duelo con natureza xurídica de Juizo de Deus, conhecido como Bafordo de Valdevez (...) a derrota do campeao portugués determinou a entrega dos castelos conquistados por Afonso Henriques a Norte do Minho. Por tanto non é posible afirmar esta implantación ou deseño da fronteira estable dende o Pacto de Tui en 1137[11]

Haberá que agardar a 1143 para que Afonso Henriques renuncie explicitamente as súas pretensións estratéxicas sobre o territorio galego e máis concretamente as terras tudenses. En 1143 a aristocracia portuense, maiores natu Portugalensium, reunidos en Cúria recoméndanlle facer as paces co seu curmá, Afonso VII, renunciando pois á pretensión territorial no norte e dirixir a súa atención ao sur, á fronteira co Islam. E asi na conferencia de Zamora, en outubro de 1143, establecese a paz entre ambos, e as pretensións portucalenses sobre o territorio tudense se dilatan no tempo, pero en 1169 Afonso Henriques ocupa de novo o territorio tudense, con novas doazóns a favor do bispo. A derrota que sofre en Cedofeita e Badaxoz serviralle ao novo monarca leonés, Fernando II, para recuperar Tui e asentar, co documento asinado en Tui nas VIII kalendas aprili , 24 de marzo de 1170, un novo ciclo na nosa cidade.

Finalmente, este Pacto de Tui é un dos aspectos das dinámicas sociais que vivía a cidade tudense, que recibirá diversas doazóns tanto por parte de Urraca como de Tereixa que afirman o poderío territorial e xurisdicional do bispo ao que se suma o monopolio da pesca fluvial e o transporte de persoas e mercadorías no porto tudense. Afonso VII, dende que sucede a súa nai en 1126, continúa con esta política de promover este enclave urbano, onde estaban xa iniciadas as obras da catedral. Como sinala Fernando López Alsina[12], promove a construción dunha torre que reforce as defensas tudenses e simbolice o poder rexio na cidade. Esta denominada “Torre vella” suscita un debate na historiografía tudense, López Alsina como vemos adscribe esta torre á iniciativa de Afonso VII nunha razoable proposta, pola súa banda Ernesto Iglesias Alemida sinala que é unha obra de Fernando II en 1179[13], namentres que Suso Vila retrotrae a súa edificación ao ano 1126 pola condesa Tereixa de Portugal[14]


Afonso VII promove tamén o traslado da residencia episcopal onde esta torre, nas domus episcopi na zona da Oliveira, establecendo o bispo Paio (1131-1156) unha canónica onde os cóengos poidan desenvolver a súa vida común e que xa está operativa en 1138.

Será nun importante documento datado en1142 cando Afonso VII ratifique os dereitos da igrexa tudense, confirmando o señorío episcopal sobre a cidade e o seu territorio, ratificando as concesión anteriores e cedendo a chamada “Torre vella” levantada na Oliveira ao bispo, ao que desta forma implica tamén na defensa da cidade. Conclúe López Alsina: el objetivo final es la defensa del reino, es decir, para Alfonso VII la concesión de amplísimas facultades señoriales al obispo de Tui sobre la ciudad y su fortaleza era una buena garantía de que el reino estará protegido en esta parte de la frontera con Portugal. Hacía tan solo cinco años que Alfonso Enríquez había ocupado la ciudad de Tui.[15]

Hai pois 884 anos que a nosa cidade foi escenario da sinatura deste acordo. Descoñecemos o lugar da sinatura deste acordo que contou coa presenza de diversos prelados como testemuñas do acordo e unha ampla comitiva que acompañaría a cada asinante. No ano 1137 a Catedral tudense posiblemente tivese xa completada a súa cabeceira e cruceiro románico e posiblemente a torre das campás. Estaba, por tanto, xa con uso litúrxico nos espazos habilitados ao efecto na ábsida do templo aínda que a Catedral continuaba no suburbio da cidade na igrexa de San Bartolomeu, que desempeñaba estas funcións dende 1067 cando o rei García restablece a diocese tudense co bispo Xurxo. Outros espazos existente daquela eran a igrexa de Santa María de Oliveira e inmediata a ela a “domus” episcopal e a canónica que en 1138 xa estaban en uso.

Este serían os lugares, no que Suso Vila denomina “burgo vello” na zona entre a Oliveira e a Catedral, onde previsiblemente se desenvolverían as cerimonias de sinatura do acordo entre Afonso VII e Afonso Henriques no que participarían os bispos asinantes do pacto e as respectiva comitivas que os acompañaban.

O Pacto ou Tratado de Tui do ano 1137 máis aló da súa transcendencia, como xa apuntabamos anteriormente, magnificada por diversos autores, é un episodio na evolución política do reino de León e Castela ou do condado de Porto no seu devir como reino, pero evidencia unha continuidade histórica no papel que xoga o territorio tudense, e moi especialmente a cidade de Tui, como gonzo ou bisagra entre as terras ao Norte de sur do río Miño, entre Galicia e Portugal.

A celebración desta efeméride, realizada co pulo do anterior alcalde, Carlos Vázquez Padín, máis aló do contido concreto do evento que non é obxecto deste post, reúne a valorización dos dous principais recursos que posúe a nosa cidade para o seu desenvolvemento: o seu patrimonio e historia e a súa posición estratéxica, tanto xeográfica como socio-cultural, entre Galicia e Portugal. En consecuencia, a lembranza deste Pacto de Tui pode contribuír moi eficazmente a recuperar un capítulo da nosa historia, como comunidade local pero tamén como galegos e portugueses, e a posicionar a Tui como punto clave da relacións entre ambos países.

 



[1] Rodríguez Vázquez, C. Javier: Pacto de Tui. 4 de xullo de 1137. Un acontecemento histórico.Tui, Levada libre, 2018. 24 pp.

[2] Villares, Ramón: A Historia. Biblioteca Básica da Cultura Galega, 2. Vigo, Editorial Galaxia, 1984, pp. 83-84

[3] Pinto, Eduardo Vera-Cruz. “Os tratados inter-hispânicos na formaçao de Portugal como reino independiente” en Encuentros y desencuentros ibéricos – Tratados hispano-portugueses desde la Edad Media. Chaves Ferreira – Publicaóes SA – Lunwerg Editores, 1ª edición, 2006, pp. 23-34

[5] Escalona, R.: Historia del Real monasterio de Sahagún, sacada de la que dexó escrita el Padre maestro Fr. Joseph Pérez, Catedrático de Lenguas y de Matemática de la Universidad de Salamanca, Madrid, 1782, escritura CLXI, cax, 21, leg. 4.n.14. tomado de Vila, Suso: Informe Histórico.Tratado de Tui 1137. Concello de Tui, 2017. Accesibe unicamente na web: https://tui.gal/sites/default/files/documentos/concello-de-tui-informe-historico-pacto-de-tui.pdf. Consultado 01.08.2021.

[6] Antunes, José: “A versão portuguesa do “Tratado” de Tui (1137). Uma interpretação diferente da de Paulo Merêa e de outros historiadores”. 2º. Congresso histórico de Guimarães, Actas do congresso, Vol. 4, Sociedade, administração, cultura e igreja em Portugal no séc. XII, pp. 36-37, Ed. Câmara Municipal de Guimarães e Universidade do Minho, Guimarães, 1996.

[7] Pinto. Op. Cit. P.30

[8] Pinto. Op. Cit. P.31

[9] Vila, Suso: A cidade de Tui durante a Baixa Idade Media. Toxosoutos, 2009, p. 31. Outros moitos autores recollen esta doazón da vila de Vinea.

[10] Vila, Suso: Informe… Op. Cit.

[11] O propio Suso Vila neste informe nun paragrafo posterior sinala: As reivindicacións territoriais de Afonso Henriques sobre Tui non remataría coa Paz de 1137. En 1140 ocupa de novo a cidade aproveitando que Afonso VII estaba en campaña na conquista do castelo de Oreja (1139). Se hai reclamación territorial é que a fronteira non esta fixada ou asumida.

[12] “López Alsina, Fernando: “La cristalización de Tui como espacio de poder señorial entre 1095 y 1157” en Tui. Presente, pasado y futuro. I Coloquio de Historia de Tui, 2004. Pontevedra, Deputación Provincial, 2006, p. 87.

[13] Iglesias Almeida, Ernesto: 2000 años de historia tudense. Tui, 2012, p. 59      

[14] Vila, Suso: Tui e Valença nos séculos XI a XV, os acontecementos históricos, sociais, artísticos e económicos. Tui, 2001, p.13.

[15] Op. Cit. P. 91.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall