Ir al contenido principal

Tui, "la bella durmiente", por Alfredo Vicenti

Temos recollido en Tudensia diversos textos, dun amplo abano de autores, dedicados á nosa cidade. Estes textos recollen a súa visión de Tui, a súa experiencia da estadía na nosa localidade, a súas vivencias percorrendo as rúas tudenses... e nos ofrecen unha instantánea, sempre interesante, de Tui ao longo do tempo e, especialmente, a súa ollada sobre a nosa cidade, ás veces crítica, ás veces impresionada, ás veces indiferente... pero sempre enriquecedora para os tudenses e os interesados polo devir desta vella cidade.


Alfredo Vicenti, caricatura de Castelao

Hoxe achegamos un texto de Alfredo Vicenti publicado no ano 1908 co titulo de “La provincia de Pontevedra”. Trátase dun conxunto de artigos que recollen a súa experiencia das viaxes e das lecturas realizadas sobre este territorio e que foi publicado como un folletín na “Biblioteca de la La Temporada de Mondariz”, unha revista gráfica que editaba para os seus usuarios o Balneario de Mondariz impulsado por Enrique Peinador.

A figura de Alfredo Vicente Rey (Santiago de Compostela, 1850 – Madrid, 1916) é unha das personalidades mais atractiva da vida política galega e española, dende os seus anos de estudante de Medicina na facultade compostelán. Dende aqueles tempos italianiza o seu apelido, asinando como Alfredo Vicenti. Foi de sempre un convencido republicano federal dentro do Partido Demócrata e colaborador de Emilio Castelar, o gran líder dos republicanos.

A súa vocación foi o xornalismo ao que se dedica dende mozo, comezando no “Diario de Santiago” que chega a dirixir en 1878, emigrando a Madrid en 1880 tras ser excomungado polo arcebispo compostelán Paya y Rico, pola súa defensa da liberdade de cultos (de quen, por certo andando os anos, chegaría a ser amigo). Na capital do Estado comeza traballando en “La Ilustración Gallega y Asturiana” que chegara a dirixir, de alí pasa a redacción do xornal “El Globo”, o diario de Emilio Castelar, ao que converte en referencia do periodismo nacional. En 1893 rompe con Castelar ao adoptar este un posibilismo político de participación na réxime da Restauración. En 1896 tras abandonar “El Globo” se incorpora a “El Liberal” onde irá marcando o seu estilo xornalístico, converténdoo no diario “mellor escrito da prensa española” do que foi director entre 1907 ata 1916. Fundador da Asociación de la Prensa de Madrid é recoñecido como unha grande plumas da prensa española de todos os tempos.

Gran referencia do republicanismo español, nunca deixou de participar, directa ou indirectamente, na vida política española. Será un dos impulsores con Basilio Alvarez, o abade de Leiro, e Manuel Portela Valladares, de “Acción Gallega”, vangarda do movemento agrario anticaciquil, sendo candidato republicano-agrario por Becerreá en 1910. Apoia, en 1911, a creación do partido republicano galego, a ORGA (Organización Republicana Gallega Autónoma), e accede ao Parlamento español pola chamada vía “do artigo 29” (sen elección ao ser o único candidato) en representación de Santa Cruz de Tenerife. En 1914 accede, de novo, como deputado polo distrito de Ordes.

Estes breves apuntes non son mais que unha pobre achega a unha das figuras máis senlleiras da vida social e política de Galicia e España naquelas décadas.

Noutra oportunidade falaremos do seu papel na primeira viaxe de Emilio Castelar a Galicia no ano 1883 e que Alfredo Vicenti, que era un dos seus organizadores, recolle nas súas crónicas xornalísticas. Chega a Galicia en ferrocarril, vía Portugal, ata Valença, tras cruzar o río e agasallado en Tui cun banquete organizado polos seus correlixionarios políticos que na nosa cidade lideraba o médico Eduardo Caballero Canals, que xa fora en tempos da I República presidente local do Partido Republicano Federal, xunto a Severiano Hortas, vicepresidente, Segundo F. Gándara, como secretario, e os vocais: Plácido Fernández, Máximo Casal e Andrés Herrerín, aos que habería de engadir o avogado e deputado (en tempos da República), Severino Martínez Barcia, dedicado nestes anos a súa carreira profesional na maxistratura.

Alfredo Vicenti, como xa indicamos, conservaba unha estreita relación con Galicia e retornaba, cando menos, para as vacacións estivais. Na súa estadía de 1896 no Balneario de Mondariz escribe un folletín, unha deliciosa guía de viaxe polas terras da provincia de Pontevedra, en varios capítulos que vai publicando a revista gráfica que editaba aquel establecemento termal, “La Temporada en Mondariz”. José Antonio Durán, editor deste texto no seu libro “Galiciana básica de Alfredo Vicenti. Poesía e prosa, 1868-1916” contextualiza esta obra escrita logo do seu abandono do diario “El Globo”, carecendo doutros ingresos, “nunha mostra de solidariedade dos propietarios do Balneario de Mondariz, naquel ano, ademais de albergue, pagáronlle “La Provincia de Pontevedra”, un texto que rematou en maio de 1896 (que escribiu, polo mesmo, nos 60 días de paro forzoso, cando reinaba a incerteza, mentras meditaba as ofertas). O texto foise publicando como folletín de La Temporada en Mondariz. En 1908, cando xa era director de El Liberal (o diario de máxima difusión e prestixio daqueles anos) pasa a formar parte da curiosa “Biblioteca” do curiosísimo semanario”

Un dos capítulos desta obra leva o título de “Viaje al interior” de onde recollemos o seguinte texto no que fala de Tui e das relacións entre Galicia e Portugal. Como queda acreditado neste texto, Alfredo Vicenti era tamén un gran coñecedor da cultura portuguesa e das ideas do “iberismo”.

Neste texto Vicenti equipa á nosa cidade como “la princesa dormida en el bosque de que habla el amable Perrault en sus cuentos de hadas” e recolle amables palabras para esta cidade de Tui, “bella, callada, tranquila”.... Agardo que os nosos lectores saboreen este texto dunha das grandes sinaturas do xornalismo español.



Mas allá de Porriño, prolongase una vasta planicie monótona, inhospitalaria e inculta como estepa. Es la gándara de Budiño, en cuya larga extensión apenas si se deja ver algún pastor que guarda inmóvil un hato de ovejas, o algún caballejo medio salvaje que emprende al oír el menor ruido un descompuesto galope. De no ser demasiadamente conocidas las artes de nuestra administración, nadie podría explicarse como en un país donde llegan los sembrados hasta la cima de los más agrios montes permanece baldía aquella enorme franja de terreno. Al acabarse la gándara de Budiño asoma en el centro de una serie de colinas y hondonadas, perpetuamente verdes, la noble ciudad de Tuy, que contempla su hermosura de rica-hembra venida a menos, en los cristales del anchuroso Miño.

La catedral, encaramada en una eminencia, y en la cual hay todavía más almenas que cruces, mira de hito en hito a la vecina plaza fuerte de “Valença”, sobre cuyos murallones vestidos de yedra, flamean las quinas lusitanas.

Por entre las dos ciudades corre mansamente el río, después de aceptar el tributo que en nombre de Galicia le brinda el Tea y el Louro.

Es opinión general en el país, aunque no comprobada por ningún dato seguro, que la ciudad de Tyde debió su fundación a Diomedes, hijo de Tydeo. Otros dilucidarán con mayores luces la cuestión; por nuestra parte nos contentamos con saber de cierto que en la época de los visigodos tuvo categoría de corte, y fue durante algunos años residencia de Witiza.

Población de excepcional importancia, no logró con su belleza y abolengo hacerse respetar de la fortuna. Arrasada varias veces por los normandos y los moros, despoblada en dos o tres ocasiones, y sin pastor durante mucho tiempo que rigiese la sede episcopal, cuando se vio libre de los sectarios de Odim y de Mahoma, encontrase no menos requerida y atropellada por la natural codicia de los portugueses. El amor de éstos fue para ella tan funesto como la saña de los otros. Desde mediados del siglo XII hasta finales del XV no cesaron los reyes de Portugal de disputar su posesión a los de Castilla, y dentro de sus murallas se hicieron fuertes a intervalos más o menos largos, la infanta Dª Teresa, Alfonso Enríquez, Sancho I, el Maestre de Avis, el duque de Lancaster y Pedro Madruga.

Hoy cuenta solo 11.000 habitantes, y vive no más que de sus recuerdos, desde que dejó de ser capital de provincia. Pero ninguna se encontrará en España que conserve tan grato y tan típico el carácter de las ciudades medio guerreras y medio episcopales de la Edad Media; ninguna que por los restos arqueológicos y por los encantos naturales suscite en el alma del historiador y del artista, mas delicadas emociones. Bella, callada y tranquila, guardada a distancia por el monte Aloya con el mágico valle del Louro tendido a sus pies, oreada por las brisas que se saturan de azhar al discurrir entre los naranjos y los limoneros. Recuerda y semeja la princesa dormida en el bosque de que habla el amable Perrault en sus cuentos de hadas. Y aún es mayor la semejanza en las noches estivales de luna, cuando los ruiseñores metiéndose sin cuidado hasta el centro de población, se ponen a cantar entre los frondosos árboles de la Corredera.

Río abajo está La Guardia, que tiene al lado el valle Miñor, y detrás, hacia la parte de Bayona, el del Rosal, sin que acierte a definir, orgullosa con la posesión de ambos, si es el segundo quien aventaja al primero o si el primero quien aventaja al segundo.

Sigue la villa y sobre el lugar de Camposancos en que los jesuitas han establecido un colegio lo más cerca posible de la raya, proyecta el monte de Santa Tecla su agorera sombra. La blanca ermita que corona las sienes del promontorio no basta a limpiarle de cierto aspecto siniestro que induce pensar que los misterios de un culto primitivo. Antes, de fijo, que Santa Tecla, anduvieron por allí Endobélico y Teutates.

A la banda opuesta del agua, dilatase el territorio de Portugal, que ni por la forma de iglesias y granjas, ni por la índole del cultivo y la vegetación, se diferencia en nada del territorio gallego. Grandes lanchones de vela cuadrada y oscura descienden a filo de la corriente, y hacia la desembocadura de ésta cabalga sobre la línea espumosa de la barra del puerto de Caminha. A una y otra margen del río, guardinhas y carabineros hacen entender a quien lo cruza que el pueblo de la derecha y de la izquierda constituyen dos diversas naciones y dos familias rivales. Pero de orilla a orilla van y vienen a cada momento los pájaros que en las dos entonan los mismos cantares y picotean las mismas frutas. Así pasan en doble corriente continua las almas y los corazones. En vano les advierte la política que son distintos los de acá y los de allá; la naturaleza les demuestra, riéndose de la razón de Estado, que todos son unos.

Cuando se encuentran bordo a bordo en medio del Miño, pan amarillo truecan y en idéntico idioma se saludan el pescador o el contrabandista gallego y el pescador o contrabandista lusitano. A principios del siglo XVIII, no faltó mucho para que la provincia de Pontevedra fuese cedida a Portugal, y a mediados del propio siglo estuvo a punto de sufrir o lograr análoga suerte de la de Tuy, pues los Borbones proyectaron darla a los Braganzas, en cambio de la isla del Sacramento. No por ello guarda rencor a Castilla la región helénica que, en las guerras con el país vecino acreditó sobradamente su adhesión inquebrantable a la nacionalidad española; pero tampoco puede considerar ni considerará nunca como gente extraña, a sus hermanos de la otra parte del río. Por conducto suyo, se verificará algún día ya que no la unión política, seguramente irrealizable, la federación mercantil e intelectual a que aspiran ambos pueblos. Para entonces no será el viaducto internacional que da paso a las locomotoras, sino la provincia de Pons veteris, que tal vez por designio providencial lleva este simbólico nombre, la que sirva de medianera y de puente entre Portugal y España.

“Viaje al interior” publicado en “La Temporada de Mondariz” de Alfredo Vicenti

Comentarios

Entradas populares de este blog

Emma Álvarez Besada a primeira tudense doutora en medicina

O legado dunha comunidade está conformado por un conxunto de bens materiais, que adoitamos denominar patrimonio, xunto cun amplo abano de elementos inmateriais que definen o seu carácter e a súa pervivencia no tempo. Entre estes bens intanxibles ou inmateriais ocupan un lugar non menor aquelas personalidades que ao longo do tempo teñen deixado unha pegada perdurable na memoria colectiva ou aquelas outras que, ás veces esquecidas ou non recoñecidas, expresan na súa traxectoria fitos senlleiros para a vida colectiva. Hoxe queremos recuperar dende Tudensia unha desas figuras olvidadas pero que no seu momento histórico tiveron unha pegada significativa na vida social e colectiva da nosa cidade e de alén dos seus termos xeográficos. As novas demandas sociais se expresan tamén na historiografía que investiga aos grupos sociais discriminados ou marxinados nos diferentes momentos do pasado. Retrato de Emma Álvarez Besada, foto da orla da Facultade de Medicina de Madrid, 1931 Unha revis...

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall...

Lembranza agradecida a Xabier Añoveros

Onte á tarde, nos comezos de setembro, cando xa as horas diúrnas minguaron, o aire nos anticipa a proximidade do outono e as conversas se centraban nestas intranscendencias, recibín a triste noticia do falecemento, no Hospital Álvaro Cunqueiro de Vigo, de Xabier Añoveros Trías de Bes, navarro de berce, barcelonés de vida e traxectoria e tudense de corazón.   “ Tuy (con i grego como adoitaba a escribir pois con este arcaísmo semellaba reflectir mellor a antigüidade da nosa cidade) es una ciudad de la que estoy enamorado desde hace muchos años ” e, como é propio dun noivo, a esta vella cidade lle ten dedicado horas, estudos, e moi especialmente un agarimo permanente centrado na súa querida “Casa da Canicouba”. O seu noivado e posterior matrimonio con Julia García-Valdecasas Salgado, filla da tudense Julia Salgado Peñarredonda, o ligou dende 1968 a este outeiro pétreo sobre o Miño, que é Tui. Non sei se foi a longa tradición tudense da familia de Julia, o rico arquivo da Casa da Ca...