Ir al contenido principal

Catro bispos tudenses e os nove aneis dos santos bispos de Santo Estevo de Ribas de Sil

Nestas xornadas de decembro os medios de comunicación recollen a descuberta de catro aneis nun dos relicarios da igrexa do mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil (actualmente en proceso de restauración), concretamente nun arca que acollía no seu interior os restos óseos dos coñecidos como “os nove santos bispos”. Segundo recollen as informacións xornalísticas a urna preséntase dividida en catro compartimentos, que presuntamente conservan as reliquias de catro de aqueles nove bispos. Nun dos compartimentos, entre as reliquias óseas, atopouse unha bolsa de tea (probablemente seda) con bordados en fío de ouro. Ante a sorpresa dos presentes, dentro da pequena bolsa atopábanse catro aneis de prata con pedras de diversa calidade e dous documentos escritos.


Tomada de : http://www.obispadodeourense.com/

Un deles é unha pequena etiqueta en pergamiño, que debía recoller os catro aneis. Na parte interna da mesma aparece un texto no que se pode ler: "Estes quatro aneis son dos que quedaron dos nove Santos Bispos. Son os que quedaron. Os demais desapareceron. Por eles pásase auga para os enfermos e sanan moi[tos]".



Tomada de : http://www.obispadodeourense.com/

Emilio Duro Pena, fala na súa monumental obra sobre o mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil ao abordar o tema dos nove santos bispos galegos que alí morreron, recolle que no proceso de canonización sobre a vida, milagres e veneración e culto público dos corpos e reliquias destes nove bispos faise referencia aos milagres obrados polos aneis, aínda que sen indicar de cantos son. En concreto, preséntanse varios casos de curación, entre os que destaca o da afillada de Bautista Celma, mestre reixeiro, cega de nacemento.

A lenda dos aneis, recolle o dixital Historia de Galicia, remóntase ao ano 921 cando nove bispos;  Osorio, Servando, Froalengo, Ansurio, Viliulfo, Vimarasio, Pelaio, Afonso e Pedro chegaron ao mosteiro fuxindo dos musulmáns. Portaban aneis que as xentes do lugar comezaron a dicir que eran milagreiros. A lenda foi crecendo e o caso é que as súas sepulturas serviron como lugar de culto e peregrinación durante a Idade Media, pois se lles atribuíron  feitos sobrenaturais. E aquí entra en xogo a lenda popular: supostamente os nove aneis episcopais -depositados durante décadas e décadas nun cofre de prata- atesouraban propiedades portentosas…. se os cegos os tocaban recuperaban a vista, se os tolleitos tamén o facían volvían andar, e se alguén co demo no corpo se situaba fronte a eles entraba en transo e regresaba á cordura devota.

A sona destas reliquias milagrosas é testemuñada polo rei Afonso IX que en 1220 nunha doazón a este mosteiro sinala: doy y concedo al monasterio de San Esteban y de los nueve cuerpos de los santos obispos que allí están enterrados por quien Dios hace infinitos milagros A construción do cenobio benedictino respecta estas reliquias que atraían a grande número de peregrinos situadas anteriormente no exterior do templo e agora no claustro principal, denominado “dos bispos”. Como recolle Manuel Castiñeiras no seu magnifico traballo "San Estevo de Ribas de Sil revisitado: nuevos hallazgos e hipótesis sobre el monasterio medieval” publicado na revista “Porta da aira” de 2006 existe incluso un intento de internacionalización do seu culto nun documento asinado en Rieti (Italia) en 1298 por nove arcebispos e bispos hispanos, lusitanos e italianos concedendo indulxencias aos visiten o mosteiro de Santo Estevo.

Non é obxecto deste post abordar a evolución do culto destes novo santos bispos nen a situación dos seus corpos, primeiro no exterior do primitivo templo románico, logo no claustro do mosteiro e, finalmente, nun retablo no interior da igrexa do cenobio da Ribeira Sacra. O interesado atopará información no artigo de Manuel Castiñeiras.


Escudo do mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil coas mitras dos nove santos bispos

Pero, nesta altura preguntará o lector de Tudensia, que relación existe entre estas reliquias e Tui. Chegaremos a elo.

Ata a Idade Moderna non temos referencias á identidade destes nove bispos santos e milagreiros, seguindo a M. Castiñeiras o principal documento corresponde a 1662 cando o abade de Santo Estevo solicita ao bispo de Ourense o privilexio de rezo e misa para estes nove bispos. Neste documento figuran os seus nomes e sedes: Ansurio e Vimarario, de Ourense; Gonzalo Osorio e Froalengo de Coimbra; Servando, Vililufo y Pelayo de Iria; Alfonso, de Astorga e Ourense; Pedro, sen sede coñecida. Asi como o dato de que todos eles abandonaran a súa sede para retirarse á vida monástica.

Manuel Castiñeiras no seu estudo certifica a historicidade destes bispos. Ansurio é bispo de Ourense entre 909 e 922; Vimarario ou Vimara foi bispo de Tui entre 937-942; tanto Gonzalo Osorio como Froalengo son bispos coninbricenses nos inicios do século X; Servando non está documentado ao contrario que Pelayo, bispo de Iria entre 977 e 985 e logo retirado como monxe a Celanova; Viliulfo foi bispo tudense entre 952 e 990 e finalmente Pedro, que nunha pintura existente no mosteiro se liga á sede de Braga.

A presenza de Vimario e Viliulfo no mosteiro de Ribas de Sil está relacionada con dous aspectos históricos que ambos ilustran. Viliufo refúxiase en Ribas de Sil fuxindo das acometidas de viquingos e normandos que asolaban a Galicia occidental naqueles tempos, como anteriormente outros prelados chegaron a este cenobio escapando das acometidas musulmáns. Pero outros como Vimario reproducen un ideal relixioso ou ascético característicos daqueles anos, unha renuncia ao mundo na liña do que tamén realizou San Rosendo, que sendo bispo de Mondoñedo ingresou como monxe en Celanova. Como subliña Manuel Castiñeiras en todos ellos subyace el horizonte del retiro a la vida monástica como medio de expiación de culpas y de la consiguiente búsqueda del estado de beatitud. No olvidemos que en el período altomedieval el modelo eclesiológico imperante es el monástico, por lo que el monje goza siempre de un prestigio mayor desde el punto de vista religioso. De ahí lo sintomático que resulta que nueve obispos hubiesen huido del mundo en busca de un retiro en Ribas de Sil.

Pero para afondar nesta relación da sede tudense cos bispos santos de Ribas de Sil cómpre recorrer ao sempre ben documentado historiador tudense Francisco Ávila y La Cueva que na súa monumental Historia civil y eclesiástica de la ciudad de Tui y su obispado escrita en torno a 1854 ao referirse varios bispos de Tui sinala tamén a súa vinculación co mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil e a tradición do nove bispos santos. Dedica mesmo un capítulo a este tema Del culto que los nueve santos obispos tienen en San Esteban de Ribas de Sil onde recolle diversos pormenores do seu culto. Pero ao longo da súa obra da noticia dos diversos prelados tudenses que integran a nómina dos santos bispos de Ribas de Sil.



Un dos aneis atopado tomada de : http://www.obispadodeourense.com/

En concreto, Ávila y La Cueva sinala aos seguintes:

-        Vimara, bispo de Tui dende o ano 936 e después de haber gobernado la iglesia de Tuy con acierto y edificación cosa de doce años, renunció a la dignidad acia el de 948, y enamorado de la particular observancia que se profesaba en el monasterio de San Esteban de Ribas de Sil orden del gran padre San Benito que llevaba a si los ojos de los varones más espitiruales, se retiró a vivir a el con los Monges y allí entregado a una vida todo contemplativa austera y edificantes concluyó la carrera de sus días con gran fama de santidad como lo acredita la multitud de milagros que Dios obró por medio de este su siervo y de los otros ocho compañeros santos que con el descansan en aquel Monasterio y mas la veneración y culto que siempre le han tributado los fieles. Sinala que este bispo Vimara, igual que o mozo San Paio, é sobriño doutro prelado tudense, San Hermoxio, que tamén se retirou a un mosteiro neste caso, en Labruxa.

-        Viliulfo, dende o ano 952 ata o 1003. Cita Avila y La Cueva que no ano 970 los Normando con una crecida Armada hicieron una entrada en Galicia, en la que destruyeron completamente los territorios de Tuy y Orense (…) no pudiendo susistir San Viliulfo en esta ciudad pasó a vivir con los monges de San Esteban de Ribas de Sil (…) y allí pasó el resto de su vida, ocupado con más empeño en el ejercicio de todo género de virtudes y austeridades (…) pero no obstante su retirada de Tuy siguió desde San Esteban gobernando su Iglesia. (…) acabó con fama de santidad en que hasta hoy persevera, siendo uno de los nuevo obispos a quienes tributa culto aquel Monasterio y sus Fieles

-        Paio ou Pelayo, dos primeiros anos do século XI. Con varios argumentos esgrime Avila y La Cueva que o Paio dos bispos santos de Ribas de Sil non pode ser nin o prelado de Iria nin o de Lugo, afirmando la retirada de Pelayo obispo de Tuy al indicado monasterio pues en el tiempo en que este vivía era frecuentemente invadido nuestro país y no podían vivir los obispos en su ciudad sin gran riesgo de sus personas, por cuyo motivo ya su antecesor (Viliulfo) pasó a vivir al propio Monasterio (…) y allí su vida fue de tanto exemplo y edificación que acabó con gran fama de santidad, tributándole los Fieles desde entonces hasta hoy culto de veneración.

-        Alfonso I, tamén dos primeiros anos do século XI, foi o último prelado tudense ata a restauración da sede cara o ano 1069 co bispo Xurxo. Sinala o erudito tudense que tal vez Alfonso 1º despues de llevado cautivo por los Normandos tuvo modo para proporcionar su livertad o rescate y precaviéndose de otro insulto igual imitó a sus antecesores Viliulfo y Pelayo retirándose a vivir al Monasterio de San Esteban de Ribas de Sil donde exercitado en obras de virtud y edificación concluyó sus días santamente, pues como aseguran algunos historiadores es Alfonso obispo de Tuy uno de los nueve santos prelados que se veneran y reconocen por tales en aquella casa.

Temos pois a tradición que catro destes bispos santos de Ribas de Sil ocuparon a sede tudense e tras a súa morte en aroma de santidade forman parte deste elenco de santos de Riba de Sil. Como sinalou o Licenciado Molina, e repite Avila y La Cueva, en los dedos de los cuerpos de estos obispos se hallaron muy ricos anillos, en los cuales agora, dice, se halla mucha virtud que procede ansi de las piedras como de sus dueños, esto denota la veneración en que por entonces, esto es, a mediados del siglo 16 eran tenidos los mencionados anillos.

A noticia da descuberta de varios destes aneis nun dos relicarios da igrexa monástica de Ribas de Sil permite recuperar estas antigas tradicións que relacionan a sede tudense con esta devoción da Ribeira Sacra, amplamente estendida e que ten orixinado afamadas tradicións que se conservan na memoria colectiva do noso pobo.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

Un poema en galego de D. Basilio do ano 1957

A figura de D. Basilio, cóengo maxistral na catedral tudense e profesor durante varias décadas no Instituto San Paio, continua a ser lembrada por moitos tudenses pola súa erudición, especialmente no que atinxía á historia da nosa cidade como pola súa singular personalidade. Neste blog conmemoramos hai algúns anos o centenario do seu nacemento, o 14 de abril de 1911, ( https://tudensia.blogspot.com/2011/04/hoxe-centenario-do-nacemento-de-don.html ) reproducindo un breve artigo publicado no libro das festas de San Telmo dese mesmo ano  2011. Sinalabamos daquela que era unha persoa sumamente austera, todos o lembramos coa “teja” cubrindo a súa cabeza, a súa faciana morena, sempre vestindo unha raída sotana, fumando os “bisonte” sen boquilla que ofrecía a cantos a él se achegaban, a súa conversa sempre mesturada con referencias teolóxicas. Case todas as tardes, primeiro pedaleando na súa bicicleta, e anos máis tarde sobre a súa vella mobilette (algún día tivo de ser nova pero a miña le