Nestas xornadas de decembro os medios de comunicación recollen a descuberta de catro aneis nun dos relicarios da igrexa do mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil (actualmente en proceso de restauración), concretamente nun arca que acollía no seu interior os restos óseos dos coñecidos como “os nove santos bispos”. Segundo recollen as informacións xornalísticas a urna preséntase dividida en catro compartimentos, que presuntamente conservan as reliquias de catro de aqueles nove bispos. Nun dos compartimentos, entre as reliquias óseas, atopouse unha bolsa de tea (probablemente seda) con bordados en fío de ouro. Ante a sorpresa dos presentes, dentro da pequena bolsa atopábanse catro aneis de prata con pedras de diversa calidade e dous documentos escritos.
Un deles é
unha pequena etiqueta en pergamiño, que debía recoller os catro aneis. Na parte
interna da mesma aparece un texto no que se pode ler: "Estes quatro
aneis son dos que quedaron dos nove Santos Bispos. Son os que quedaron. Os
demais desapareceron. Por eles pásase auga para os enfermos e sanan moi[tos]".
Emilio Duro Pena, fala
na súa monumental obra sobre o mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil ao abordar
o tema dos nove santos bispos galegos que alí morreron, recolle que no proceso
de canonización sobre a vida, milagres e veneración e culto público dos corpos
e reliquias destes nove bispos faise referencia aos milagres obrados polos
aneis, aínda que sen indicar de cantos son. En concreto, preséntanse varios
casos de curación, entre os que destaca o da afillada de Bautista Celma, mestre
reixeiro, cega de nacemento.
A lenda dos aneis,
recolle o dixital Historia de Galicia, remóntase ao ano 921 cando nove
bispos; Osorio, Servando, Froalengo, Ansurio,
Viliulfo, Vimarasio, Pelaio, Afonso e Pedro chegaron ao mosteiro fuxindo dos
musulmáns. Portaban aneis que as xentes do lugar comezaron a dicir que eran
milagreiros. A lenda foi crecendo e o caso é que as súas sepulturas serviron
como lugar de culto e peregrinación durante a Idade Media, pois se lles
atribuíron feitos sobrenaturais. E aquí
entra en xogo a lenda popular: supostamente os nove aneis episcopais
-depositados durante décadas e décadas nun cofre de prata- atesouraban
propiedades portentosas…. se os cegos os tocaban recuperaban a vista, se os
tolleitos tamén o facían volvían andar, e se alguén co demo no corpo se situaba
fronte a eles entraba en transo e regresaba á cordura devota.
A sona destas reliquias
milagrosas é testemuñada polo rei Afonso IX que en 1220 nunha doazón a este
mosteiro sinala: doy y concedo al monasterio de San Esteban y de los nueve
cuerpos de los santos obispos que allí están enterrados por quien Dios hace
infinitos milagros A construción do cenobio benedictino respecta estas
reliquias que atraían a grande número de peregrinos situadas anteriormente no
exterior do templo e agora no claustro principal, denominado “dos bispos”. Como
recolle Manuel Castiñeiras no seu magnifico traballo "San Estevo de
Ribas de Sil revisitado: nuevos hallazgos e hipótesis sobre el monasterio
medieval” publicado na revista “Porta da aira” de 2006 existe incluso un
intento de internacionalización do seu culto nun documento asinado en Rieti
(Italia) en 1298 por nove arcebispos e bispos hispanos, lusitanos e italianos
concedendo indulxencias aos visiten o mosteiro de Santo Estevo.
Non é obxecto deste
post abordar a evolución do culto destes novo santos bispos nen a situación dos
seus corpos, primeiro no exterior do primitivo templo románico, logo no claustro
do mosteiro e, finalmente, nun retablo no interior da igrexa do cenobio da
Ribeira Sacra. O interesado atopará información no artigo de Manuel Castiñeiras.
Pero, nesta altura preguntará
o lector de Tudensia, que relación existe entre estas reliquias e Tui.
Chegaremos a elo.
Ata a Idade Moderna non
temos referencias á identidade destes nove bispos santos e milagreiros, seguindo
a M. Castiñeiras o principal documento corresponde a 1662 cando o abade de Santo
Estevo solicita ao bispo de Ourense o privilexio de rezo e misa para estes nove
bispos. Neste documento figuran os seus nomes e sedes: Ansurio e Vimarario, de
Ourense; Gonzalo Osorio e Froalengo de Coimbra; Servando, Vililufo y Pelayo de
Iria; Alfonso, de Astorga e Ourense; Pedro, sen sede coñecida. Asi como o dato
de que todos eles abandonaran a súa sede para retirarse á vida monástica.
Manuel Castiñeiras no
seu estudo certifica a historicidade destes bispos. Ansurio é bispo de Ourense
entre 909 e 922; Vimarario ou Vimara foi bispo de Tui entre 937-942; tanto
Gonzalo Osorio como Froalengo son bispos coninbricenses nos inicios do século X;
Servando non está documentado ao contrario que Pelayo, bispo de Iria entre 977
e 985 e logo retirado como monxe a Celanova; Viliulfo foi bispo tudense entre 952
e 990 e finalmente Pedro, que nunha pintura existente no mosteiro se liga á
sede de Braga.
A presenza de Vimario e
Viliulfo no mosteiro de Ribas de Sil está relacionada con dous aspectos
históricos que ambos ilustran. Viliufo refúxiase en Ribas de Sil fuxindo das acometidas
de viquingos e normandos que asolaban a Galicia occidental naqueles tempos,
como anteriormente outros prelados chegaron a este cenobio escapando das
acometidas musulmáns. Pero outros como Vimario reproducen un ideal relixioso ou
ascético característicos daqueles anos, unha renuncia ao mundo na liña do que tamén
realizou San Rosendo, que sendo bispo de Mondoñedo ingresou como monxe en Celanova.
Como subliña Manuel Castiñeiras en todos ellos subyace el horizonte del
retiro a la vida monástica como medio de expiación de culpas y de la
consiguiente búsqueda del estado de beatitud. No olvidemos que en el período
altomedieval el modelo eclesiológico imperante es el monástico, por lo que el
monje goza siempre de un prestigio mayor desde el punto de vista religioso. De
ahí lo sintomático que resulta que nueve obispos hubiesen huido del mundo en
busca de un retiro en Ribas de Sil.
Pero para afondar nesta
relación da sede tudense cos bispos santos de Ribas de Sil cómpre recorrer ao
sempre ben documentado historiador tudense Francisco Ávila y La Cueva que na
súa monumental Historia civil y eclesiástica de la ciudad de Tui y su
obispado escrita en torno a 1854 ao referirse varios bispos de Tui sinala tamén
a súa vinculación co mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil e a tradición do
nove bispos santos. Dedica mesmo un capítulo a este tema Del culto que los
nueve santos obispos tienen en San Esteban de Ribas de Sil onde recolle
diversos pormenores do seu culto. Pero ao longo da súa obra da noticia dos diversos
prelados tudenses que integran a nómina dos santos bispos de Ribas de Sil.
En concreto, Ávila y La
Cueva sinala aos seguintes:
-
Vimara, bispo de Tui dende o ano
936 e después de haber gobernado la iglesia de Tuy con acierto y edificación
cosa de doce años, renunció a la dignidad acia el de 948, y enamorado de la
particular observancia que se profesaba en el monasterio de San Esteban de
Ribas de Sil orden del gran padre San Benito que llevaba a si los ojos de los
varones más espitiruales, se retiró a vivir a el con los Monges y allí entregado
a una vida todo contemplativa austera y edificantes concluyó la carrera de sus
días con gran fama de santidad como lo acredita la multitud de milagros que
Dios obró por medio de este su siervo y de los otros ocho compañeros santos que
con el descansan en aquel Monasterio y mas la veneración y culto que siempre le
han tributado los fieles. Sinala que este bispo Vimara, igual que o mozo
San Paio, é sobriño doutro prelado tudense, San Hermoxio, que tamén se retirou
a un mosteiro neste caso, en Labruxa.
-
Viliulfo, dende o ano 952 ata
o 1003. Cita Avila y La Cueva que no ano 970 los Normando con una crecida
Armada hicieron una entrada en Galicia, en la que destruyeron completamente los
territorios de Tuy y Orense (…) no pudiendo susistir San Viliulfo en esta
ciudad pasó a vivir con los monges de San Esteban de Ribas de Sil (…) y allí pasó
el resto de su vida, ocupado con más empeño en el ejercicio de todo género de
virtudes y austeridades (…) pero no obstante su retirada de Tuy siguió desde
San Esteban gobernando su Iglesia. (…) acabó con fama de santidad en que hasta
hoy persevera, siendo uno de los nuevo obispos a quienes tributa culto aquel Monasterio
y sus Fieles
-
Paio ou Pelayo, dos primeiros anos do
século XI. Con varios argumentos esgrime Avila y La Cueva que o Paio dos bispos
santos de Ribas de Sil non pode ser nin o prelado de Iria nin o de Lugo,
afirmando la retirada de Pelayo obispo de Tuy al indicado monasterio pues en
el tiempo en que este vivía era frecuentemente invadido nuestro país y no podían
vivir los obispos en su ciudad sin gran riesgo de sus personas, por cuyo motivo
ya su antecesor (Viliulfo) pasó a vivir al propio Monasterio (…) y allí su vida
fue de tanto exemplo y edificación que acabó con gran fama de santidad, tributándole
los Fieles desde entonces hasta hoy culto de veneración.
-
Alfonso I, tamén dos primeiros anos
do século XI, foi o último prelado tudense ata a restauración da sede cara o
ano 1069 co bispo Xurxo. Sinala o erudito tudense que tal vez Alfonso 1º
despues de llevado cautivo por los Normandos tuvo modo para proporcionar su
livertad o rescate y precaviéndose de otro insulto igual imitó a sus antecesores
Viliulfo y Pelayo retirándose a vivir al Monasterio de San Esteban de Ribas de
Sil donde exercitado en obras de virtud y edificación concluyó sus días
santamente, pues como aseguran algunos historiadores es Alfonso obispo de Tuy
uno de los nueve santos prelados que se veneran y reconocen por tales en
aquella casa.
Temos pois a tradición
que catro destes bispos santos de Ribas de Sil ocuparon a sede tudense e tras a
súa morte en aroma de santidade forman parte deste elenco de santos de Riba de
Sil. Como sinalou o Licenciado Molina, e repite Avila y La Cueva, en los
dedos de los cuerpos de estos obispos se hallaron muy ricos anillos, en los
cuales agora, dice, se halla mucha virtud que procede ansi de las piedras como
de sus dueños, esto denota la veneración en que por entonces, esto es, a
mediados del siglo 16 eran tenidos los mencionados anillos.
A noticia da descuberta de varios destes aneis nun dos relicarios da igrexa monástica de Ribas de Sil permite recuperar estas antigas tradicións que relacionan a sede tudense con esta devoción da Ribeira Sacra, amplamente estendida e que ten orixinado afamadas tradicións que se conservan na memoria colectiva do noso pobo.
Comentarios
Publicar un comentario