Ir al contenido principal

O xogo do trompo



A cultura tradicional adoptada nas súas diversas expresións os ritmos cíclicos do ano, existindo un amplo abano de manifestacións anuais que respostaba, en xeral ás diversas festas e celebracións relacionadas coa climatoloxía e os ritmos da produción agrícola. Neste tempo de inicio de novembro, logo da colleita e da vendima, chegaban os magostos e a proba do viño novo, as manifestacións vecenlladas ao mes dos Santos e Defuntos.
Unha expresión desta cultura cultura popular, hoxe en día practicamente perdida ou transformada, son os xogos infantís. E cando chegaba o frío e a chuvia os nenos de Galicia, e tamén os tudenses, comezabamos a xogar ao “trompo”. Curiosamente era un xogo de tempada, que conforme avanzábamos neste de mes de Santos ou xa en Decembro ficaba esquecido ata o vindeiro ano.
Moitos dos lectores deste “post” lembramos as “partidas” que cos nosos trompos desenvolvíamos os rapaces arredor das “fochas” realizadas nos patio do colexio ou nas rúas e parques, onde sempre aparecía algún xogador co trompo “millorado” dotado dun “ferrote” cunha alongada punta que “nicaba” aos contrincantes de xeito despiadado.
Rememoramos hoxe este xogo tradicional que xa hai anos que non ocupa o tempo de lecer dos nosos rapaces, cun texto do erudito tudense Manuel Fernández Costas, que tamén asinaba coma Manuel Fernández-Valdés, onde descrebe con precisión este pasatempo infantil nun fermoso e interesante traballo de investigación sobre os xogos infantís tudenses publicado no ano 1952:

El trompo, es también juego de acción, propio del invierno. No tiene formulilla especial, pero su nomenclatura es gallega.
El pivote de hierro, sobre el que gira, se llama “ferrote”, y la cabeza “cogote” o “cocote”. La cuerda se llama “baraza” (tal vez por el tamaño aproximado de una braza), y de ahí los verbos “embrazar” y “desembrazar”. “Nica” es la huella que deja el “forrote” al incidir sobre otro trompo.
Entre los varios juegos de trompo, el más vulgar es el de “As sere nicas”.
Para echar mano se hace un círculo en la tierra y todos los jugadores van echando su trompo. El que queda más alejado del centro, “apanda”. El objeto del juego es arrastrar el trompo del que apanda (suele emplearse un peón de mala calidad, que se llama “pandote”) hacia una pequeña cueva, que se llama “focha” o “fochanga”. Para eso, todos los jugadores procuran impulsarlo con sus trompos, con excepción  del paciente, que le imprime un movimiento contrario para retrasar l caída en la “focha”. Todos los jugadores tienen que tocar el “pandote” con sus trompos bailando, bien el momento de echarlo o cogiéndolo en la mano. Si algún jugador falla, pasa a ocupar el lugar del “pandote”.
Cuando el “pandote” entra en la “focha”, todos los jugadores tienen el derecho de darle siete “nicas”; son raros los trompos que resisten la prueba, y lo general es que se abran en dos, lo que produce general entusiasmo.

Manuel Fernández Costas: “Juegos infantiles en la comarca de Tuy” en Revista de Dialectología y Tradiciones Populares. Tomo VIII, cuaderno 4º, 1952, pp. 646-647.

Comentarios

  1. Onte nun programa da TVG2 escoitei un nome precioso que tamén chamábanlle o trompo no Courel é o de BUXAINA, porque se facia co pau de buxo.
    Bonito, verdade!

    ResponderEliminar
  2. Grazas, ESTO HABER SE ME ACHUDA PARA UN CONCURSO

    ResponderEliminar

Publicar un comentario

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall