Ir al contenido principal

Aires de Outono

Nestas últimas datas “Tudensia” ten espaciado amplamente as suas achegas, polo que pedimos disculpas e comprensión aos nosos lectores. Por mágoa non é posible dedicarlle a este blog o tempo que precisa. Pero afortunadamente este motivo ofrece a posibilidade de editar textos que poden resultar de máis interese que as nosas entradas.
Hoxe publicamos un pequeno, pero sustancioso, texto sobre esta época do ano na que estamos da autoria de Manuel Fernández Valdés, cronista oficial de Tui e unha das máis egrexias personalidades da na cultura tudense no século XX. Nalgun momento, dun futuro non lonxano, temos de dedicarlle a Fernández Valdés a atención que precisa en “Tudensia” pois estamos diante dun prolífico investigador, especialmente da prehistoria tudense e galega, incansable divulgador da nosa historia e divulgador do noso patrimonio.

O texto de Fernández-Valdés recupera as vellas costumes tudense desta época do ano, que conforman o noso folclore tradicional e que compre non esquecer -ou mesmo revitalizar- como expresión dunha cultura secular que ten chegado onda nos e que temos a responsabilidade de transmitir como un legado ás novas xeneracións. Cando nestes vindeiros días temos de padecer a invasión dunha festa importada e completamente allea coma é Halloween, lembrar aquelas vellas costumes nos particulariza e identifica fronte a esta celebración impulsada polo comercio, a moda e os medios de comunicacion de masas, especialmente o cine e a televisión.

Nos seguiremos comendo "osos de santo" e buñuelos para manter acesas estas tradicións, que nos recupera esta artigo de Fernández-Valdés.

AIRES DE OTOÑO



Termina septiembre con el “veranillo de San Miguel” o “veranillo de los membrillos”.
Huele a mosto, huele a bagazo quemado en alquitara, huele a membrillo en sazón, se presiente el olor de las castañas asadas. Los humos de las chimeneas campesinas se adhieren a los tejados, sin fuerza para elevarse. Diríase que con la humedad del ambiente los olores carecen de fuerza ascensional para desprenderse del suelo.
Las castañeras asaban las castañas en asadores de hoja de lata. Se apostaban con sus utensilios en las encrucijadas, arrebujadas en su mantón, pregonando su mercancia; desde octubre a febrero formaban parte del paisaje. Pero el progreso, en forma de locomotora, desplazó las sufridas castañeras, victimas de las nieves y de las lluvias en la estación más hostil del año.
La gente joven se reunía para encerder “magostos”, grandes hogueras al aire libre, en las que se asaban castañas, que después se comían con acompañamiento de abundante morapio, y si alguno tocaba el acordeón, empezaba el movimiento.
Cuando las libaciones eran excesivas, las manos, ennegrecidas de “debullar” castañas se limpiaban en las caras de las mozas, que, a su vez, devolvían la caricia, aunque ellas, naturalmente, llevaban la peor parte, pero... ¡vaya usted a saber!.
A principios de octubre grandes chaparrones entenebrecian el paisaje. Es el “cordonazo de San Francisco”, que purifica la atmósfera y trae otra vez el buen tiempo.
Entra noviembre con la visita a los cementerios; es tradicional una copiosa cena con abundancia de castañas asadas y vino nuevo. En la comarca de Tui, al decir de Jesus Rodríguez (“Supersticiones de Galicia”) se ponía un leño en la “lareira” la noche de Difuntos para que las almas acudiesen a calentarse.
El día de San Martín, 11 de noviembre, es día ritual en el refranero popular, porque está consagrado a las mantazas de puercos, y a la prueba del vino.
Las mantanzas duran hasta Carnaval, pero todo su folklore se centraliza en este día “a cada cerdo le llega su san Martín”.
Los que no disponían de corral o patio en su casa, donde hacer la chamusquina, la realizaban en la vía pública, con gran algazara de los chicos. Eran aquellos tiempos arcádicos finiseculares.
Hacia San Martín termina la fermentación lenta del vino, y los cosecheros proceden a llenar los envases, por lar mermas que han sufrido, y a “zaparlos” herméticamente: “Por San Martiño atesta o viño”, dice una paremia, otra dice “Por San Martiño cata o teu viño”, porque es el dia en que tradicionalmente debe probarse. Es tambien de tradición que la prueba se haga con sardinas revenidas y cachelos.
El verano se despide con pena. Todavía guarda un poco de calor para regalarnos unos deliciosos días, que llamamos el “veranillo de San Martín”

Manuel Fernández Valdés
Publicado en Boletín de Información del Centro de Iniciativas y Turismo de Tui, Octubre de 1961.

Comentarios

  1. ¡Que acorde! ¡Qué bonito texto! Huele a castañas, sabe a vino y trae dulces recuerdos de aquellos tiempos, no tan lejanos!!!

    ResponderEliminar

Publicar un comentario

Publicación populares

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall...

A lenda do túnel baixo o MIño

As lendas ou narracións populares, transmitidas oralmente, relatan xeralmente acontecementos ficticios que se teñen por reais, en moitas ocasións mesturados con feitos históricos. Pola súa capacidade de evocación, pola súa transmisión xeracional as lendas conforman un acervo do que chamamos patrimonio inmaterial que cómpre recoller e preservar. Na nosa cidade conservamos varias lendas vencelladas ao caracter histórico da nosa localidade, ao seu caracter fronteirizo e consecuentemente a súa fortificación fronte aos posibles invasores. A máis asentada no imaxinario colectivo tudense é a relativa ao “túnel” que comunica Tui coa outra beira do Miño, coas terras de Valença. Resulta moi significativa esta lenda pois testemuña como na mentalidade dos tudenses a fronteira e a súa condición de limite, de aillamento fronte ao estranxeiro era superada polas nosas xentes que a través do túnel escapaban destas “imposicións” e mantiñan a comunicación coas terras irmáns que as estructuras políticas ...

Agrarios tudenses en "El Agrario" de Buenos Aires de 1923

Fundadores da "Sociedad Agraria" de Paramos (en pose para El Agrario) De esquerza a dereita b(en pé), cidadáns Hermenegildo Gándara Estévez e Manuel Alem; sentados Simplicio Fernández Rivas, Hermenegildo Alem Rocha e Jesús Fernández Rivas Temos comentado en numerosas oportunidades neste blog o escaso coñecemento que posuímos sobre a historia mais recente do noso concello. Entre os episodios que conforman este período histórico máis recente está o movemento agrarista que na última década do século XIX e nas primeiras do pasado século mobilizou aos labregos de Galicia na procura do acceso á propiedade da terra (ata daquela os nosos campesiños eras foreiros, tiñan o usufructo inmemorial dunhas leiras que non eran súas) e consecuentemente a mellora das condicións de vida destas masas populares. Será o movemento agrarista o que adquira neste anos un progresivo protagonismo fronte ao caciquismo conservador que dominaba a vida política da comarca de Tui coa figura ...

A Semana Santa tudense e as súas posibilidades

Xa na noite do Venres Santo xorde de novo unha reflexión sobre a Semana Santa tudense, pois quizais na nosa cidade non chegamos albiscar as súas potencialidades como elemento que forma parte do noso acervo patrimonial que temos a responsabilidade de conservar, sen privala da súa dimensión relixiosa, e dende esta valorización é tamén un posible recurso turístico para Tui, pois poucos lugares de Galicia teñen unha riqueza similar nestas xornadas. Neste mesmo blogue temos sinalado que inmediata celebración das festas patronais de San Telmo distorsiona a visión destas xornadas de celebración do misterio pascual de Xesús, configuradas como un preludio das festas e, consecuentemente, infravaloradas non xa na súa dimensión espiritual senón na súa significación cultural. Cómpre valorizar as actividades litúrxicas ou para-litúrxicas destas datas, pois, independentemente da súa significación relixiosa ou espiritual, conservan requintadas expresións da nosa historia colectiva da que somos...

"A Trapa" a segunda cova granítica máis grande de Europa descoberta en Ribadelouro

O pasado sábado 9 de abril nunha conferencia pronunciada en Tui Clube Espeleolóxico “Maúxo” presentou un descubrimento certamente importante: “A Trapa” a segunda cova granítica máis grande de Europa, que se atopa na parroquia de Ribadelouro nas abas do Monte Aloia. Un descubrimento de especial relevancia para a xeoloxia e para a arqueoloxia da nosa terra, e que incrementa o valor que sa posuía esta zona inmediata ao Parque Natural do Monte Aloia. Cómpre agora impulsar o proxecto de ampliación territorial deste Parque abranguendo a Serra do Galiñeiro –por certo, ameazada na actualidade pola prevista instalación dun parque eólico-. Felicitamos ao Clube Espeleolóxico “Maúxo” polo seu labor e por aportarnos este relevante descobrimento. Achegamos un artigo publicado no día de onte na edición Galicia de “El País” como información sobre este achado. Una trampa de 1.200 metros Expertos descubren la segunda cueva más grande de Europa en O Galiñeiro SARA VILA - Santiago - 21/04/2011...

Ricardo Blanco Cicerón

O pasado martes 15 de decembro foi inaugurada no Museo do Pobo Galego, en Santiago de Compostela, unha exposicion que co titulo de “Olladas dunha época” recolle unha escolma das fotografias do chamado “Fondo Blanco-Cicerón” que se custodia no devandito Museo. Como podemos comprobar na portada do catálogo que acompaña a este “post” a cidade de Tui é unha das protagonistas desta mostra que amosa unha selección das fotografías que conformaban a colección de Ricardo Blanco-Cicerón (Tui 1844 – Santiago 1926). Son na súa meiranda parte instantáneas da época do cambio de século, entre 1890-1910, e que respostan ao interese coleccionista de D. Ricardo que conformou ao longo da súa vida a, posiblemente, a máis ampla colección de caracter cultural que teña existido en Galicia: obxectos prehistóricos, artísticos, etc. que nutren hoxe en boa medida os museos da nosa terra. Esta mostra organizada conxuntamente polo Museo do Pobo Galego e o Centro Galego de Artes da Imaxe poderá ser visitada ...

Yzquierdo Durán, ilustrador tudense. Breve noticia.

Jose Yzquierdo Durán foi un popular ilustrador que radicado en Madrid realizou, nas primeiras décadas do século XX unha prolífica producción en todo tipo de publicacións, tanto periódicas como en libros. Son moi escasas as noticias sobre a súa traxectoria que poidemos acadar non así imaxes da súas obras, que ocupan as portadas de numerosas edicións das segunda e terceira décadas do pasado século. O erudito Manuel Fernández-Valdés no seu excepcional libro “Familias antiguas de Tuy” nos informa que Jose Izquierdo Durán era fillo do avogado tudense José Izquierdo Sarmiento, que foi secretario do Concello tudense, e de Concepción Durán Mera, dunha familia de longa tradición na cidade. Tiveron tres fillos, Celso, que foi crego ocupando, entre outras, a parroquia de Piñeiro, Pilar, que foi directora moitos anos do “Hogar Rosendo Salvado” dependente do Auxilio Social nos anos da ditadura, e José, de quen hoxe nos ocupamos. José Izquierdo Durán naceu en Tui no anos 1890 e desenvolveu en Madrid...