O principal froito do fecundo labor dos “Ultreyas”
tudenses é a creación do “Museo de Tui” nunhas dependencias cedidas polo Concello
de Tui ao grupo no antigo convento de
San Domingos, onde estaba instalado o Instituto de Segunda Enseñanza.
A
creación deste Museo é un fito na historia cultural de Tui e situaba á nosa
cidade no panaorama da investigación arqueolóxica e histórica de Galicia. Unha
inicitiva que será interrumpida pola Guerra Civil e que non atopará
continuidade ata a apertura do Museo Diocesano no ano 1976. Por mágoa non temos
atopado imaxe algunha deste Museo.
Antigo convento de San Domingos
No semanario tudense “Tribuna” se informa, en 1934, sobre
este novo Museo:
“Llega
a nosotros la noticia de que esta agrupación local de jóvenes bajo la dirección
de nuestro distinguido amigo Manuel Fernández Costas está organizando un
notable museo de arte y prehistoria. En él figuran ya curiosos útiles de piedra
de las edades prehistóricas recogidos en La Guardia y Tuy por esta entusiasta
agrupación ávida de cultura y saber, que tan bien dice de nuestra ciudad. Su
labor es hasta ahora desconocida del pueblo tudense, que muy en breve podrá
admirar el fruto de sus constantes excursiones y excavaciones, que por diversos
lugares de este distrito vienen llevando a cabo”.
A descrición dos contidos deste Museo figura nun traballo
editado no libro “Xosé María Álvarez Blázquez e Tui”, trátase do inventario das
pezas expostas e que nos aproxima á importancia dos materiais, especialmente,
de carácter arqueolóxico, que este centro reuniu e organizou.
“O
Claustro do noso Instituto, sempre aberto e cobexento, ofresceunos local e
mobles i-o Concello d’entón deunos dous centos de pesetas. I-eisí temos vivido
un ano. Agora ollade o que se ten feito e decide dimpois se o noso “Museo” non
merezce unha axuda que ninguén debia de lle refugar”
Nas páxinas seguinte realiza un minucioso traballo de
descrición dos obxectos integrantes deste museo procedentes especialmente do
xacemento de Cabeza de Francos, das pescudas polas terrazas fluviais do Miño e
doutras achegas vencelladas, na súa grande maioria, a Tui:
“A
coleizon de asturiense do “Museo de Tuy” é sen dúvida a máis intresante de
Hespaña, pois ainda na mesma Guardia se non teñen recollido no “Museo” pezas
tan caraiterísticas nin en tan outo número a mais que ali adoecen de falla de
crasificación. N-isto a man do devandito Sr. F. Costas ten feito todo”
O Museo enriqueciase especialmente cos materias procedentes
dos traballos de investigación daqueles mozos ilusionados polo descubrimento da
terra, con todo ao medrar en idade e ocupacións o crecemento do museo
resíntese:
“Fechado
o pirmeiro rexistro do noso Museo na data de 24 de Nadal de 1934, compre agora
ao cabo de un ano rexistrare os seus progresos na campaña de 1934-1935. Pouco,
certamente, é o que hoxe imos anotar, pois espallados pol-a terra adiante a
maioria dos que traballamos na súa orgaizazón, non poidemos ista anada facer
como o devanceiro unha boa colleita. Nen embargantes, ainda algunha cousa
medrou o noso Museo, e a leda espranza de o levar a un termo que encha os nosos
degaros, danos azos e emprestanos forzas”
Este Museo foi pechado cando o estoupido da Guerra Civil, ao
ocupar as tropas militares as dependencias do Instituto no antigo convento de
San Domingos. Posteriromente foron trasladados os materiais a un inmoble
próximo. No ano 1937, Xosé María Ávarez Blázquez obtén permiso do Alcalde
tudense para revisar os materiais, comprobando que, pese a desaparición dunha
parte, conservábanse daquela case integramente.
“Los
objetos contenidos en el Museo hubieron de ser trasladados a una ruinosa
dependencia propiedad del Ayuntamiento. Autorizado amablemente por el Sr.
Alcalde me hice cargo uno o dos años más tarde de aquello que era posible
recuperar; el piso del local, lleno de agujeros que daban a un sótano
insondable, se había tragado buena parte de las piezas hasta allí llevadas,
pero aún asi tuve la fortuna de recuperar la mayoría y también las más
interesantes”
Xosé María Álvarez Blázquez
Sospeito que parte deses materias foron devoltos aos seus
propietarios, pois eran depósitos realizados ao Museo, e logo chegaron a outros
museos da nosa zona como o Museo de Pontevedra ou o Museo Municipal de Vigo
“Quiñones de León”, ao que tantos desvelos entregou Xosé María Álvarez
Blázquez, e onde hoxe podemos contemplar parte destes materiais así coma no
Museo Diocesano de Tui que exhibe outra escolma de fondos líticos doados a
ambas institucións polo propio Álvarez Blázquez.
Tamén a etnografia foi unha preocupación dos “Ultreyas”
tudenses; seguro que a influencia de Manuel Fernández Costas non foi pouca xa
que él tamén traballou e publicou sobre esta materia. A investigación
arqueolóxica atopou sempre na etnografia e no folclore unha ferramenta básica. Froito
dese interese é un manuscrito de xaneiro de 1935 de Xosé María Álvarwez
Blázquez “Algunhas verbas sen recoller da
comarca de Tui”, no que inventaria 87 palabras, coa súa descrición,
centradas especialmente nos xogos infantís. Completa esta laboura coa
publicación en Portugal dun traballiño sobre “Os tratos dos nenos na bisbarra de Tui” de 1959, que está en
relación directa con outros traballos xa publicados por Manuel Fernández Costas
e nos que publican o resultado daqueles traballos de campo.
A derradeira actividade dos Ultreyas, no xa de Tui senón de
toda Galicia, foi unha excursión organizada polo grupo tudense ao monte Aloia o
17 de xuño de 1936, da que dá novas o periódico Guieiro, autavoz patriótico
da F.M.G., feito que testemuña que nesta época as relacións entre a
Agrupación Ultreya e as Mocedades Galeguistas eran moi boas, e que, de non ser
pola revolta militar que estouparía un mes despois, a súa coordinación
avanzaría de seguro:
Os mozos “Ultreias” de Tui, orgaizaron
o pasado 17 unha verdadeira eiscursión ao monte Alvia (sic, Aloia) con ouxeto de tratar
n-aquelas outuras da sua total reorganización. O camiño e a estancia no
monte constituiron unha verdadeira festa de galeguidade: colocouse a
bandeira da Galiza n-un outeiro, cantáronse canciós populares, leéronse
poesías de Curros, Rosalía, Pondal, e falouse logo do ouxeto da
eiscursión, acordándose nomear unha xunta provisional encarregada de dar
os pirmeiros pasos. Xa no solpor voltaron todol-os mozos a Tui, entoando
os hiños galego, de Bratras e os dos “Ultreias”
Correspondeulle pois a agrupación “Ultreya” tudense o último
capítulo na traxectoria deste colectivo xuvenil que achegou a tantos mozos á
súa terra e a súa identidade. No caso de Tui foi un colectivo que descoñecido
na actualidade agrupou a un fato de mozos aos que a guerra civil tronzou as
súas traxectorias, que moitos poideron reconstruir en medio de grandes
dificultades. Recuperar a súa memoria e a do seu animador, Manuel
Fernández-Valdés Costas (a quen agardamos dedicarlle no futuro un post neste
blogue) e do seu principal e entusiasta colaborador, Xosé María Álvarez Blázquez é un acto de xustiza coa nosa memoria histórica..
Bibliografía
BERAMENDI, Justo: De
provincia a nación. Historia do galeguismo político. Vigo, Xerais, 2007
DIEGUEZ CEQUIEL, Uxio
Breogan: Álvaro de las Casas. Vigo, Galaxia, 2003
GONZALEZ PEREZ, Clodio: Mar
adiante. As xeiras dos Ultreias.
SANCHEZ BARGIELA, Rafael:
“Os Ultreyas tudenses” en en Faro de Vigo, sábado 29 de xullo de 2006 (especial
Louriña/Baixo Milño).
SANCHEZ BARGIELA, Rafael:
Xosé María Álvarez Blázquez e Tui: da vella casa ao corazón aberto. Tui, 2008.
Comentarios
Publicar un comentario