A consolidación de
la monarquía leonesa permite que no ano 1071 o rei Don García e a súa esposa
Dona Urraca restauran de novo a sé episcopal tudense co bispo Xurxe que se instala no mosteiro de San Bartolomeu. O apoio rexio se
traduce no 1095 na concesión ao bispo do señorío temporal da cidade de Tui e o seu
couto, que abrangue ambas ribeiras do río Miño, boa parte do actual territorio
da Eurocidade.
San Bartolomeu de Rebordáns
Foto tomada de http://proyecto118.blogspot.es/i2012-04/
O nacemento do
reino de Portugal establece unha nova dinámica. Os intentos de ambos monarcas
por controlar o territorio tudense provocará que, durante varios séculos, sexa
escenario de sucesivos episodios bélicos. Con todo, o río Miño se consolida
como a fronteira entre ambos reinos –a fronteira máis antiga que existe na
actualidade en Europa- sen impedir a vida común entre as súas poboacións e que
a diocese tudense ata o século XV se extenda dende o Verdugo ao Limia.
Asi en 1121 y
1126 Dona Teresa, raíña de Portugal,
ocupa Tui sendo rexeitada primeiro pola súa irmá a raíña Dona Urraca e
posteriormente polo seu fillo Afonso VII. De novo en 1131 e 1137 Afonso I de Portugal
invade Tui, asinándose entre este monarca y Afonso VII o 4 de xullo de 1137 a
chamada Paz de Tui, que é un dos precedentes do recoñecemento definitivo da
independencia do reino de Portugal.
Afonso VII de León, no Tumbo A da Catedral de Santiago
Afonso VII foi un
monarca que apoiou decisivamente á cidade tudense, á que dotou en 1142 dunha
torre defensiva, próxima ás obras da Catedral –cuia construción comezara unhas
décadas antes- no lugar que hoxe ocupa o Concello Tui.
Unha nova ocupación
lusa de D. Sancho I en 1169 rexeitada por Fernando II leva a este monarca a que
en 1170 conceda á cidade de Tui os seus foros y ordene levantar unha muralla e
mesmo o traslado de toda a poboación, tratando de crear un núcleo fortificado e
fiel fronte ás pretensións portuguesas ao que decide chamarlle “Buenaventura”
aínda con escaso éxito.
De novo en 1186, D.
Sancho I toma a cidade de Tui, á que concédelle importantes doazóns. Aos dez
anos estallan novas las hostilidades entre D. Sancho y Afonso IX. Así se xustifica
que, en 1200 o Rei D. Sancho I mandase construír os primeiros muros defensivos
en Valença, entregándolla ao Bispo de Tui, D. Paio Carramondo, para que este a
poboase e edificase unha igrexa. En 1212, a recen fundada Contrasta é arrasada
polo exército de Afonso IX. En 1217, D. Afonso II mandou repoboala, reconstruír
as súas murallas e outorgoulle un foro o “foral”. Será en 1262, por diploma de
2 de Agosto, cando D. Afonso III confirme o foral outorgado, a favor de
Contrasta, polo seu pai, pero cambiándolle o nome por Valença. Estas
denominación traducen xa as dúas principais funcións desta cidade ao longo dos
séculos: militar e comercial.
Sancho I de Portugal
Tui se consolida como
un importante núcleo urbano e centro económico e comercial cun dinámico porto
fluvial. Os burgueses tudenses se rebelaran en varias ocasións contra o poder
temporal de bispo: xa no propio ano 1170 houbo conflitos, en 1211 e finalmente
en 1248 que resolve o rei Fernando III en 1250 cunha sentenza que condena ambas
partes, tanto o bispo como os lideres
burgueses, e restablece os foros de 1170. Se repetiran estas loitas concellís
en 1286 (preito das chaves).
Se no século XII a
fidelidade do bispo tudense basculaba entre as dúas coroas, na seguinte
centuria estamos xa diante dunha decida aposta castelá. No sécuo XIV,
aproveitando a crise política que vive o reino de Castela, as tropas
portuguesas intentaran a conquista de Tui en diversas oportunidades. Nas loitas
pola sucesión de Afonso XI entre partidarios de Enrique de Trastámara (a quen
apoia o bispo) e de D. Pedro I os tudenses se suman a este partido que ao ser
derrotado apoian as pretensións ao trono
do monarca portugués Fernando I que en 1369 recibiu unha entusiasta acollida
polos tudenses. A vitoria dos “enriqueños” reforzará o papel do bispo como señor
da cidade ata o punto que xa no haberá más conflitos cos burgueses tudenses.
Fernando I de Portugal
Estas loitas
políticas se unen a unha profunda crise motivada por las malas colleitas que provocan
fame e a chegada da peste, cuxa presenza témola documentada en Valença en 1348.
Na segunda metade deste século XIV e no seguinte serán momentos de crise e
dificultades para Tui y de consolidación do papel de Valença na organización da
monarquía portuguesa, que reforza as súas estruturas defensivas, en tempos de
D. Dinis, con altas torres con balcóns, portas e barbacanas.
A raíz do chamado “Cisma
de Occidente” que enfronta ao Papa Clemente VI, refuxiado en Avignon, con
Urbano IV que está en Roma, o monarca luso Joao I anima a un grupo de cóengos
tudenses partidarios deste último pontífice e fundan col apoio real e dos
arcebispos de Braga e Compostela a Colexiata de San Estevo de Valença, iniciándose
o chamado “cisma de Valença” ou dos “chamorros”. Haberá que esperar a 1444
cando o monarca portugués consegue a aprobación papal definitiva para a
separación do territorio da diocese tudense en terras de Portugal atribuíndo a
la recen creada diocese de Ceuta, dependente daquela do reino de Portugal. Testemuño deste momento histórico é a fermosa cátedra que se conserva na antiga Colexiada de Santo Estevo de Valença.
Cátedra da Colegiada de Santo Estevo - século XV |
A perdida da metade
do territorio y das súas rendas supón un durísimo golpe para a diocese e para a
súa sede tudense que agrava a crise que se vive nestes anos da cabalo entre os
séculos XIV e XV.
Comentarios
Publicar un comentario