Ás veces un rato de navegación pola rede na
procura dalgún dato nos conduce a outra liña de investigación ou coñecemento
inesperado. Rebuscando nos primeiros números da revista gráfica “Vida Gallega”
que fundou en 1909 o xornalista Jaime Solá, e que con diversos avatares chegou
ata o ano 1963, demos cun artigo sobre Celso García de la Riega e a súa teoría
sobre o Colón galego.
García de la Riega (1844-1914) é un
funcionario, deputado, xornalista e investigador pontevedrés, pero sobre todo é
coñecido por ser o inicador e impulsor da teoría da orixe galega de Cristobal
Colón, sendo o primeiro en atacar a teoría xenovesa nunha conferencia realizada
en Madrid en 1898 a petición da Sociedad Geográfica de Madrid.
Cristobal Colón e a súa biografia estiveron sempre rodeadas de incognitas e dúbidas, mesmo antes da súa morte. A súa
personalidade e os pleitos que emprendeu el mesmo ou os seus herdeiros pola
sucesión do seu morgado non fixeron máis que contribuír a este afastamento que
explica, en parte, por que o Novo Mundo por él descuberto leva o nome do
cosmógrafo e comerciante florentino, pero naturalizado castelán, Américo
Vespucci.
Sempre existiron dúbidas fundadas sobre a súa
orixe e mesmo o municipio de Xénova encarga entre 1892 e 1896 unha ampla
investigación que produce 14 volumes en defensa da súa tese.
Será García de la Riega o primeiro en
cuestionar a orixe xenovesa, en principio en base aos apuntes do seu tío avó,
xa falecido daquela, onde se recollen testemuñas de xentes da Moureira pontevedresa
sobre o lugar de nacemento de Cristóbal Colón Fonterosa (ou Cristoforo Columbus
Fontanarrosa). Estamos en 1892 e De la Riega comenta o tema na tertulia do Café
Moderno de Pontevedra; aos poucos anos un dos seus membros, Antelo Carmelo
Castiñeira, atopa o primerio documento (ao que segiran moitos máis) que
acredita a presenza do apelido “Colón” nesta bisbarra.
As principais achegas de Celso García de
la Riega foron a edición de “La Gallega” (1897), onde demostra que a nao
“Santa María” foi construida en Galicia e moi probablemente nos asteleiros de
Pontevedra; a conferencia de Madrid en 1898; ou a edición (case póstuma) de “Colón
Español. Su Origen y Patria” (Madrid, 1914), na que desenvolve os seus estudos
sobre a orixe pontevedresa de Cristobal Colón Fonterosa. Logo da súa morte a
súa teoría é cuestionada ao afirmar os expertos que García de la Riega
falsificara os documentos que utilizaba na defensa da súa tese. Recentemente,
no ano 2013, o Instituto do Patrimonio Histórico Español garantiu a
autenticidade dos mesmos, tras unha petición da súa familia, revitalizando a
súa teoría.
Reseñar que nestas últimas décadas o
investigador Alfonso Philippot ten impulsado, a partir dos estudos de García de
la Riega, unha nova teoría que identifica as personalidades de Cristobal Colón
e o nobre galego Pedro Álvarez de Soutomaior (“Pedro Madruga”).
A teoría de Celso García de la Riega, que logo
apoia Salvador de Madariaga, afirma unha orixe xudeo conversa ou de “cristiano
nuevo” de Colón que xustificaría a ocultación permanente das súas orixes.
Este longo limiar contextualiza tres notas
que ligan a biografía de Cristobal Colón coa cidade de Tui.
En primeiro lugar, a linaxe dos Fontanarrosa
ou Fonterosa, localizada en Pontevedra ao longo do século XV e que
conserva nomes hebreos como Jacob Fonterosa, que chegará a ser recadador das
rendas do ferro para o arcebispo de Compostela en 1454. A documentación
acredita como no primeiro terzo do século XVI os Fonterosa xa eran cristiáns
novos, e unha ponla desta linaxe figura nos libros parroquiais de Sobrada dende
1597. Constan: Domingo, fillo de Juan, batizado en 1614; Gregorio, fillo doutro
Gregorio, en 1634, e sucesivamente, Domingos en 1688, Sebastián en 1720, Juan
en 1749 e D. Ventura en 1796. O propio De la Riega afirma que “Esta familia se estableció después en Túy,
donde perdura, y algunos de sus individuos marcharon á Buenos Aires”
(supoñemos, refírese a Tirso Lorenzo, de quen xa nos ocupamos neste blog http://tudensia.blogspot.com.es/2017/08/tirso-lorenzo-un-tudense-xornalista-na.html).A
pervivencia desta liña familiar en Tui é citada reiteradamente por Celso García
de la Riega como unha defensa das súas hipoteses.
Citamos a Manuel Fermández-Valdés no seu libro
“Familias Antiguas de Tuy” que nos fornece máis información sobre esta familia:
“Don Ventura Fonterosa y su esposa Dona
María Díaz, naturales de Sobrada, aledaños de Tui, fijaron su residencia en
esta ciudad en la primera mitad del siglo XIX. Cuando, a mediados de siglo, se
autorizó el derribo de las murallas, D. Ventura adquirió, del ramo de Guerra,
varios solares sobre la muralla vieja, lindando con la calle de las Adegas, hoy
Seijas. Sobre estos solares edificó viviendas, algunas de las cuales todavía
(1958) pertenecen a sus herederos. Asimismo, adquirió el edificio del Hospital
Militar de la Corredera, en donde está instalado el comercio “El Cielo”, cuyo
inmueble también es propiedad de sus herederos”. Os seus descendentes
conformaron importantes familias na vida tudense ao longo dos século XIX e XX.
A segunda nota non deixa de ser una mera
conxetura. Temos documentada presenza do navegante e mercarder tudense
Sebastián De Ocampo (ou Docampo) na segunda viaxe de Cristobal Colón e a súa
ampla actividade mercantil nas terras americanas ata convertilo nun dos máis
acaudalados comerciantes daqueles primeiros anos da conquista e colonización,
de quen demos noticia neste blog.(http://tudensia.blogspot.com.es/2013/05/sebastian-de-ocampo-mercader-e.html). A pregunta é inevitable. Se coñecerían Colón
e Ocampo? Será esta relación a que posibilita a súa presenza na segunda
expedición do almirante cara as terras recen descobertas?.
E finalmente, está documentado como Colón e os
seus compañeiros designan as terras que van recoñecendo con topónimos que, en
moitos casos, reproducen os nomes lugares da ría de Pontevedra e doutros lugares de Galicia: Boca
da Serpe, Mar de Santo Tomé, Cabo Cadrán, Casa da Crus, etc. E entre todos
estes topónimos recollidos polo Almirante da Mar Océana, Cristóbal Colón
Fonterosa, designa na súa primeira viaxe a un dos cabos da illa La Española
como “Cabo de San Telmo” tal como o
recolle o seu fillo Hernando Colón na súa “Historia
del Almirante Don Cristobal Colón”. Tampouco podemos esquecer como a
Confraría do Corpo Santo de Pontevedra era una entidade de grande vitalidade na
baixa idade media no burgo pontevedrés, e á que un posible Colón desa contorna
abofé que pertencería.
Por outra banda, Hernando Colón recolle como
na segunda das viaxes, logo de deixar La Gomera “El mismo sábado de noche se vió el cuerpo de San Telmo, con siete velas
encendidas, encima de la gavia con mucha lluvia y espantosos truenos; quiero
decir que se veían las luces que los marineros afirman ser el cuerpo de San
Telmo, y le cantan muchas letanias y oraciones, teniendo por cierto que en las
tormentas donde se aparezca, nadie puede peligrar”.
Poucas veces en Tudensia temos recollido
tantas hipóteses que, ata o presente, carecen dunha evidente apoiatura
documental que as transforme en datos históricos. Pero resultan tan suxerentes
que a súa omisión non estaría xustificada. O noso obxectivo é que abran o
debate entre os nosos lectores.
Feliz ano 2018!
Interesante... grazas
ResponderEliminarRafel, muy bueno. Me has sorprendido e ilusstrado.
ResponderEliminarMe confirmas que no puede ser de otra manera que Colón
no fuese galego.Hay muchas coincidencias. Lo de genoves era para
el currículum. ¿Como un galego podía saber tanto? Un castellano no lo admitía.
Así que caladiño, genovés, ganó la batalla, de momento.
Un saludo e feliz 2018. E...Bo Camiño....
Precioso
ResponderEliminarPues no solo me parece muy bien sino que incluso es pariente mío. Ya me parecía a mi que eso de ir tanto al río era cosa de familia...
ResponderEliminarsaludos
Venancio Buesa
Entón os que temos apelidos Fonterosa como descendentes, temos dereito polo tratado de Tordesillas a un anaco dos territorios descobertos por Colón. Creo que quero NYork. 😁
ResponderEliminar