Ir al contenido principal

"Aventureros tudenses"


Publicamos hoxe un artigo do cronista da cidade, Manuel Fernández-Valdés Costas, publicado en 1953 na revista “Tuy” que editaba daquela o Instituto Laboral da nosa cidade, creado había escasamente tres anos.



A historia da educación pública en Tui é un dos capítulos aínda sen abordar da nosa memoria local. En época moderna será a Cátedra de Gramática que promove a sede episcopal tudense xunto á formación que ofrecen os conventos de San Domingos e San Antonio (de dominicos e franciscanos respectivamente, este último xa no século XVIII) os unicos modos de acceso á educación das elites tudenses.

Será no ano 1838 cando se crea o primeiro centro público, un colexio de humanidades patrocinado polo Concello. Haberá que agardar arredor 1845 para a creación no antigo convento de San Antonio (hoxe Seminario) o primeiro instituto, de terceira clase, no que se integran as cátedras de latinidade e filosofía que mantiña o concello tudense. Pero este instituto desaparece ao crearse en 1850 o Seminario Conciliar. Haberá que agardar a 1933 para que coa II República se cree en Tui un Instituto de Segunda Enseñanza no antigo convento de San Domingos que perdura ata 1939.

Pero nos anos seguintes o concello mantivo a reclamación dun centro de ensino medio que se conseguira no ano 1950 ao crearse o Instituto Laboral que impartía un bacharelato profesional na modalidade agrícola e gandeira, instalándose no antigo hospital da cidade. Con sucesivas transformacións este ensino medio chega ata os nosos días.



Non é agora o momento de documentar este proceso, pero esta introdución é para reseñar que no ano 1952 este Instituto Laboral, baixo a dirección de Clodoaldo Tubilla, crea unha publicación periódica “Tuy” que se edita durante oito anos. A cabeceira da revista escolar é obra doutro afamado artista tudense, Gonzalo Álvarez Besada, profesor deste Instituto.

Esta publicación recolle a actividade do Instituto asi como diversas colaboracións relacionadas cos obxectivos do centro e sobre aspectos diversos da nosa cidade. Unha publicación herdeira da revista do instituto dos anos trinta, “Tude”, que dirixía Xesús Ferro Couselo.

Un dos seus colaboradores é Manuel Fernández-Valdés Costas que no segundo número de maio de 1953 publica un interesante artigo que hoxe reproducimos.

Baixo o título de “Aventureros tudenses” recolle diversas noticias sobre tudenses intrépidos que, lonxe da súa terra, teñen deixado a súa pegada que cómpre non esquecer. E xunto a nomes recoñecidos o cronista tudense nos achega tamén os nomes dos primeiros tudenses que embarcaron, nos inicios do século XVI, cara á Indias, ás terras de América que eran naquel momento o “lugar de promisión” que atraía a tantos “aventureiros” como os define Manuel Fernández- Valdés.

Unicamente engadir a esta lista o nome do grumete “Juanes” Hernández, que emprendeu a travesía capitaneada por Fernando de Magallanes (a quen lle dedicados hai poucos datas un post: http://tudensia.blogspot.com/2020/04/o-grumete-juanes-hernandez-un-tudense.html) xunto con Sebastián de Ocampo. Este último tudense (ás veces se ten dito que de Noia pero dende o descubrimento do seu testamento xa non hai dúbida algunha) foi un dos grandes emprendedores nos primeiros tempos da colonización de América. Foi tamén o responsable do Bajeo de Cuba en 1508 en que circunnavegou a illa confirmando a súa insularidade. Tamén ocupou un dos nosos posts (http://tudensia.blogspot.com/2013/05/sebastian-de-ocampo-mercader-e.html)


AVENTUREROS TUDENSES

Tuy, en orden a su escasa población, puede vanagloriarse de ser una de las ciudades que más hijos ilustres ha dado a la patria en todos los tiempos.

Este fenómeno, señalado repetidas veces tiene fácil explicación. Situado Tuy en una zona fiscal en donde las pocas industrias permitidas y el comercio intervenido viven en precario, no presenta horizontes a las juventudes de la clase media que no ven más perspectiva que nutrir las aulas universitarias o buscar mejores horizontes en la emigración.

Esto explica el gran porcentaje de la tudenses con carreras universitarias o burocráticas y explica también por qué los tudenses se han expandido por todo el mundo llevando su audacia o su saber a todas las latitudes.

Y así vemos triunfando en Portugal al eminente jurisconsulto Caldas Pereira; y en Francia al insigne médico filósofo Francisco Sánchez deja huella indeleble de su paso. Y en las antípodas, bajo las selvas australianas, evangeliza salvajes el benedictino Padre Salvado. Y el beato Antonio de San Buenaventura, ciñe en Japón la corona del martirio. Y otros triunfan en Chile, y en Argentina y en Filipinas…

En Filipinas un Capitán General funda un pueblo, hoy muy próspero, al que llama Tuy en memoria de la patria de su padre, el exministro de la Guerra y también Capitán General, D. Laureano Sanz.

¿Y quién sería el aventurero que dio el nombre de Tuy a un río de Venezuela? ¿Sería acaso uno de los buscadores de oro enrolados por el alemán Welser, que recorría los Llanos de Venezuela en busca de El Dorado? ¿O más bien un oscuro soldado de Quesada que por su audacia logró acaudillar un grupo de aventureros?

Misterios que nunca desvelará la historia,

Apenas transcurridos veinte años del descubrimiento de América, en plena fiebre de exploraciones y conquistas, comienza en España la emigración, la sangría eterna que todavía no terminó. No les arredra atravesar el proceloso Atlántico en frágiles barcos de vela, juguetes de los vientos y de las olas, ni las fieras ni los reptiles de sus florestas vírgenes, ni los salvajes indígenas que defienden su territorio con armas impregnadas de un sutilísimo veneno, ni el clima hostil, mucho más mortífero que los hombres y que las fieras. Les empuja la fiebre del oro. El Vellocino de oro, ayer como hoy, es el ídolo que arrastra a las multitudes.

Tuy no va a la zaga en esta corriente. En el “Catálogo de Pasajeros de Indias” de Bermúdez Plata, extractado del Archivo de Indias, que abarca desde el año 1510 al 1559, figuran los emigrantes gallegos en la proporción siguiente:

Orense: 22 emigrantes
Tuy: 17
Pontevedra: 14
La Coruña: 13
Lugo: 6
Bayona: 5
Santiago: 4
Ribadeo: 4
Vigo: 3
Redondela: 2

¿Cuántos habrán triunfado? Que historias maravillosas podrían contar de sus aventuras.

Pero nada sabemos. Solamente el Archivo de Indias, con minuciosa escrupulosidad, registró sus nombres y filiación que vamos a exhumar para que no queden en el polvo del olvido:

Juan Pérez de Tuy, hijo de Pedro Alfonso y de Inés González. El 13 de diciembre de 1512 se embarcó para las Indias

Juan Fernández de Tuy. Hijo del anterior y de Catalina Alonso. Embarcó el 9 de marzo de 1513 (no se consigna el destino).

Juan Hernández. Hijo de Juan Paez y de Catalina Alonso. Embarcó el 4 de septiembre de 1513.

Hernand Pinto. Hijo de Juan Alonso del Rio y de Catalina Pinto. Embarcó el 12 de noviembre de 1513.

Cristóbal Gallego. Hijo de Alonso Rodríguez de Arbeloso y de María Díaz. Embarcó el 11 de noviembre de 1516.

Lucas de Tuy. Hijo de Juan Vázquez y de María Sánchez. Embarcó el 21 de febrero de 1517.

Francisco Correa. Hijo de Francisco Govea y de Catalina Correa. Embarcó para Cartagena de Indias con el Capitán de la Armada Rodrigo Durán, el 12 de junio de 1534.

Juan Rodríguez de Mendas. Hijo de Alvaro de Gemendaenz y de Constanza de Gemendaenz. Embarcó para Nueva España el 4 de agosto de 1536.

Manuel de Acebedo. Hijo de Juan Fernández y de Beatriz González. Embarcó para Santo Domingo el 8 de enero de 1537.

Francisco de la Rosa. Hijo de Francisco de la Rosa y de Juana Martín. Embarcó para Perú em 8 de enero de 1537.

Gregorio Baes. Hijo de Luis Baes y de Malgarida Puella. A Tierra Firme el 21 de abril de 1537.

Leonor Alonso. Hija de Álvaro de Tuy; sale para Santo Domingo en compañía de sus hijos Álvaro y Antón Hernández el 12 de mayo de 1539.

Juan Martínez. Hijo de Francisco de Morín y de Inés Martínez. Sale para Nombre de Dios el 20 de agosto de 1539.

Antonio Díaz. Hijo de Diego Álvarez y de Juana Díaz. A Nombre de Dios el 20 de agosto de 1539.

Inés Doya de Benavides. Hija de Alonso de Cuéllar y de Inés Doya de Sotomayor. Sale para Perú el 27 de noviembre de 1559. En el archivo dice “hijo”; acaso Inés sea también nombre de varón.

Francisco de la Cruz. Hijo de Gonzalo Álvarez Franco y de Isabel Álvarez, a Santo Domingo el 12 de marzo de 1540.

Cristóbal de Azevedo, soltero, hijo de Andrés de Acevedo y de Isabel Núñez. Embarca para Nueva España el 20 de marzo del 1559, como criado del licenciado Vasco de Puga.

En esta relación no están incluidos, como es natural, los nautas tripulantes de aquellas gloriosas naos, siempre con la vida suspendida sobre el abismo, ni los guerreros que formaron en las huestes de los conquistadores, héroes anónimos que aportaron su concurso de la Epopeya Nacional, pero cuyos nombres no recogió la Historia.

Manuel Fernández – Valdés
En “Tuy: publicación del Instututo Laboral”, ano 2, nº 2, 15 de maio de 1953, p. 6.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall