Ir al contenido principal

Parlamentarios tudenses VII: o cacique da Restauración, Ezequiel Ordoñez González


A Restauración da monarquía borbónica na persoa de Afonso XII no ano 1874  propiciou un réxime sólido e forte, aínda que sen acadar un completo desenvolvemento democrático. O sistema deseñado por Cánovas e Sagasta, polo que estaba pactada a alternancia política entre os partidos conservador e liberal, garantiu unha estabilidade política pero co tempo sentou as bases dunha dualidade política: unha España oficial, a do poder, e outra real que co tempo se imporá coa II República.

Para levar adiante este sistema era un elemento central o control dos procesos electorais, introducindo o caciquismo político como un factor imprescindible no funcionamento do sistema chegando, como será o caso do distrito tudense a unha patrimonialización do distrito en man dunha familia, no caso tudense, os Ordoñez.


Nas primeiras elección deste novo período histórico celebradas en xaneiro de 1876 resulta electo polo distrito tudense un deputado “cuneiro”, o madrileño Francisco Javier Boguerin Acedillo, enxeñeiro de camiños, que no seguinte proceso electoral resultará escollido polo distrito de Redondela.  Foi un dos enxeñeiros pioneiros do ferrocarril español e dende 1858 era o encargado de elaborar os proxectos do ferrocarril Ourense -Vigo. Foi de sempre membro do Partido Liberal.

Outro tudense, como xa sinalamos anteriormente, Joaquín Vázquez de Puga y Torres representará ao distrito de Verín. Pero o mais significativo é que neste proceso de 1876 polo distrito de Cuenca sairá electo Ezequiel Ordoñez González

Nado na vila de Ponteareas no ano 1845, era seu pai José Ordoñez Domínguez, de Tui, que sendo capitán retirado foi nomeado como Comandante de Armas da vila do Tea. Casado coa tudense Teodora González Aznaga tivo en Ponteareas ao seu primeiro fillo, Ezequiel. Rematado o mandato retornaron axiña á vella cidade episcopal onde no ano 1847 naceu outro fillo, Leoncio.

Seguimos o relato do polígrafo tudense Manuel Fernández-Valdés para ilustrar os inicios da vida pública de Ezequiel Ordoñez: “Moi novo pasou a Madrid para estudiar Dereito e para ser menos gravoso aos seus pais, entrou como amanuense ao servizo do poeta Campoamor. Cóntase que un día estalou en Madrid un pronunciamento, tan frecuentes no século XIX, e había unha dura loita polas rúas. Non era posible circular, tras o toque de queda, sen un salvoconduto especial. Pero naquela noite, como todas, Ordoñez non fallou á súa cita na casa do poeta das “Humoradas” e este ficou tan agradecido a esta proba de adhesión, que converteuse no seu protector, ata a punto de casalo cunha rica orfa que era a súa pupila” Julia María García Arana (que morrerá en Vigo en 1877). O poeta Campoamor dedicoulle o mellor do seus “Pequeños poemas”, o “Don Juan”. Pola súa banda, Ordoñez escribiulle o limiar a unha edición do poema “El drama universal”.

De seguro que, como froito desta relación co poeta asturiano Ramón de Campoamor, Ezequiel Ordoñez comezou tamén a escribir colaboracións en diversos medios periodísticos, entre eles o “Boletín Diplomático”.  



Ezequiel Ordoñez foi, de sempre militante do Partido Conservador; andando os anos sería do sector de Romero Robledo (facción do Partido Conservador tras a morte de Cánovas en 1897, caracterizada polo seu pragmatismo e oposta a Francisco Silvela), a quen lle unían lazos políticos e familiares, pois o seu fillo Mariano Ordoñez García (que foi Ministro de Gracia e Xustiza e logo de Facenda) casou coa filla de Francisco Romero Robledo.

Accedeu ao Congreso dos Deputados, como xa apuntamos, no 1876 resultando elixido polo distrito de Cuenca; nas seguintes eleccións de 1879 sairá electo polo distrito tudense repetindo a súa elección en once oportunidades ata 1901.

O distrito tudense carecía dun deputado enfeudado que controlase a vida social e política, Elduayen o intentou con García Maceira, logo os Bugallal con Saturnino Álvarez Bugallal namentres que no Sexenio foi Severino Martínez Barcia o referente do poder, pero ao inicio da Restauración se carecía dun liderado. Ezequiel Ordoñez accedeu á vida política “disposto a representar e controlar o distrito de Tui, foille necesario montar as bases dun novo poder caciquil, o que non lle resultou fácil pola dura resistencia que lle opuxo o único grupo político organizado, o dos carlistas, que dispoñían dun xornal de moita influencia na comarca, La Integridad”. Pese a todo, Ordoñez logrou saír deputado nas eleccións de 1881 e nas seguintes ata 1903.

Aumentaba o prestixio de Ordoñez cando no 1882 o seu futuro consogro Romero Robledo, ministro de Ultramar, nomeouno Subsecretario do Ministerio. Ó mesmo tempo era designado en Madrid Conselleiro do Monte de Piedade e Caixa de Aforros.

Pero o apoio definitivo para eliminar aos carlistas recibiuno Ordoñez do bispo Menéndez Conde que chegou a Tui no ano 1890 co claro obxectivo de eliminar este grupo, por razóns estritamente de estratexia eclesiástica de promover os grupos de caracter conservador en detrimentos destas outras agrupación máis tradicionalistas.  Este grupo carlista reunido en torno ao xornal “La Integridad” apoiaba ao denominado Partido Católico Nacional, coñecido oficiosamente polo nome de Partido Integrista que dirixía o deputado Ramón Nocedal. Os integristas estaban en contra dos grupos liberais e conservadores como os que encabezaba o tudense Augusto González Besada, con implantación na provincia de Pontevedra e outras zonas de Galicia.



Ezequiel considerouse persoalmente agredido polos carlistas cando no ano 1893 La Integridad de Tui trae un candidato “cuneiro”, de Santander, Fernando Fernández de Velasco, para oporse a el nos comicios, ameazando seriamente a súa reelección. Entendeu que aquilo significaba un atentado contra a súa reputación e mobilizou todas as súas forzas ata conseguir, por unha parte que se lle abrisen cinco expedientes a La Integridad e promovendo o embargo da Tipografía Regional onde se imprimía. Por outra parte, o bispo Menéndez Conde disolveu o grupo; tres dos principais dirixentes marcharon da cidade, Manuel Lago González, Antonio Dávila e Victoriano Paradis para fora da diocese. A partir deste momento podemos dicir que Ezequiel Ordoñez xa non tivo oposición en Tui, aínda que La Integridad o seguiu atacando pero con menor capacidade.

No ano 1903 foi nomeado polo Rei de España, senador vitalicio ocupando a vacante producida polo pasamento de Antonio Abellán Peñuela, marqués de Almanzora. Tras esta designación, o seu fillo Mariano Ordoñez continuará a “tradición familiar” e será electo deputado pola nosa cidade entre 1903 e 1923.

Podemos comprobar coma a familia Ordoñez exerceu un férreo control político na cidade de Tui e na bisbarra do Baixo Miño ao longo de máis de corenta anos. Un control evidenciado tamén na vida municipal e na vida política local. Aínda que Ordoñez residía en Madrid o control da vida política na comarca o realizaba a través dos seus representantes. No caso de Tui foi especialmente Venancio Lorenzo que axiña ocupou a Alcaldía e tras a sua morte ocupara esta representación no distrito o rexistrador da propiedade José Herraiz. Os ordiñistas tiñan como voceiros os xornais “El Vencejo” y “El Aloya”, namentras que a oposición se expresaba en “La Opinión” e sempre en “La Integridad”, aínda que agora con moita menos virulencia.



Entre outros cargos públicos Ezequiel Ordoñez foi vocal do Consello de Sanidade, Director Xeral de Correos e Telégrafos, de Obras Públicas e de Beneficencia e Sanidade, Vicepresidente do Consello de Filipinas e posesións do Golfo de Guinea, e 1890, e Subsecretario do Ministerio de Ultramar, en 1892. No Congreso dos Deputados foi durante varios anos secretario e finalmente vicepresidente, entre os anos 1876 e 1883.

Ezequiel Ordoñez salientou tamén pola súa implicación no mundo dos negocios, tanto no ámbito da industria do ferrocarril, na azucreira (participando nas indistrias de azucre en Antequera da familia do seu xenro Romero Robledo) ou con negocios en Filipinas (en algunhas fontes sen confirmar indican que a súa estadía naquelas illas foi para fundar, con outros socios, a cervexeira “San Miguel”).

Nesa estadía en Filipinas casou, en segundas nupcias, en 1884 con Juana María Lecároz Anareta (1856-1892), unha mestiza de gran beleza, con quen tivo tres fillos (Jaime, Blanca -que sería logo a famosa condensa de Montarco- e Enrique).

De seguro que a experiencia acumulada nos cargos políticos e nos negocios deulle a base de coñecementos para a edición dun libro titulado “Guia del ferrocarril del Norte”.

Finou en Madrid o 20 de outubro de 1918, sendo soterrado na Sacramental de San Isidro.



A figura de Ezequiel Ordoñez está vencellada, ao longo das últimas décadas do século XIX, a múltiples iniciativas de obras públicas e desenvolvemento social e económico do sur de Pontevedra: construción da vía férrea, da ponte internacional de Tui, etc. Paralelamente a súa figura é un exemplo sobranceiro da vida política da Restauración, amosando coa súa traxectoria o funcionamento do sistema caciquil característico da época da Restauración, especialmente o férreo control que algunhas elites sociais e políticas mantiñan sobre a vida política do noso distrito electoral.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall