Ir al contenido principal

A primeira festa da angula

Facemos hoxe un alto na serie de "posts" sobre os diversos parlamentarios naturais da nosa cidade ou radicados nela ao longo dos séculos XIX e XX, para ofrecer outra temática nesta oferta diara que dende "Tudensia" achegamos a todos os nosos seguidores neste tempo de confinamento e crise que vivimos.



Un 27 de abril de 1968 celebrouse en Tui a primeira edición da festa gastronómica dedicada á angula do Miño na nosa cidade, cúmprense pois 52 anos deste evento gastronómico celebrado, agás algunha pequena interrupción, na nosa cidade coincidindo coas festas patronais de San Telmo. Unha alongada traxectoria para esta celebración dedicada á exaltación do “meixón”, que é como, nestas terras miñotas, denominamos ás angulas. Durante este medio século as angulas pasaron de ser un produto que comezaba a ser valorado gastronomicamente e que iniciaba tamén a súa produción en viveiros a ser na actualidade un produto moi escaso no río e a un prezo completamente desorbitado debido, segundo contan, á demanda do mercado oriental e ao seu risco de desaparición do Miño.

Na memoria dos tudense conservamos a tradición de que as angulas se collían a manchea dende a propia ribeira, sendo o peixe menos valorado, que sobraba en todas as mesas, ata o punto que servían para alimentar ás galiñas do curral doméstico. Andando os anos a produción industrial, a degradación do río e a comercialización en mercados como o nipón, levaron a que a angula acadase un prezo inalcanzables para calquera bolso.


Recuperamos hoxe neste post a memoria da primeira celebración desta festival gastronómico no ano 1968, celebrado o domingo seguinte á festa de San Telmo, en concreto o domingo 27 de abril.

Recollemos do Boletín Informativo do Centro de Iniciativas y Turismo de Tuy o programa desta primeira “Fiesta a la angula”:

A las 9 de la mañana se anunciará el comienzo de los festejos  con una salva de bombas, a continuación la típica Treboada Os Trovadores de Mallada recorrerán las calles de la ciudad
A las 13 horas, con una salva de morteros se anunciará la apertura del Gran Certamen
A las 14 horas comida en los Comedores del Hogar Fray Rosendo Salvado
A las 20 horas dará comienzo en el paseo de Calvo Sotelo una gran verbena amenizada por la Orquesta Iberia que durará hasta altas horas de la madrugada

Esta celebración se enmarca nun momento que xorden outras iniciativas como foi o caso da festa da lamprea de Arbo que foi creada no ano 1961, ou anteriormente a festa do Albariño de Cambados fundada en 1953, ou a romaría viquinga de Catoira creada en 1961... Tui vivía neste tempo unha época de grande dinamismo coas obras de restauración da Catedral e do conxunto histórico, declarado como monumento no ano anterior. Neste ano 1968 se culminan as obras da catedral e se inaugura o Parador de Turismo “San Telmo”. Neste contexto hai tamén nestes anos un intento de relanzamento das festas patronais coa celebración con diversos acontecementos deportivos: proba ciclista, rallye San Telmo, etc. Ao que se incorpora este festexo gastronómico.



Os promotores destas actividades, e tamén por conseguinte deste "1 Festival a la angula" é a Comisión de festas que está presidida por Benito Morais Martínez xunto as seguintes persoas:
-        Nazario Araujo García
-        Juan Valverde Domínguez
-        Manuel Besada Lemos
-        Manuel Martínez Gonda
-        Ildefonso Fernández Losada
-        Laureano Durán García
-        José Antonio Cendón Estévez
-        Nicolás Zoilo Míguez

No número de marzo de 1968 do citado Boletín figura tamén un artigo de Eliseo Alonso que reproducimos de seguido.  Eliseo Alonso (Goián, 1924 – Cuba, 1996) tiña retornado a Galicia, dende Buenos Aires había escasos anos e iniciaba neste tempo as súas múltiples colaboración xornalísticas e a súa dedicación investigadora en torno a etnografía do Baixo Miño. Eliseo Alonso estará vinculado durante moitos anos á celebración da festa do meixón, escribindo innumerables artigos sobre esta temática.

PRIMERA FIESTA A LA ANGULA

Este año, por el San Telmo patrón, se celebra la “I Fiesta de la angula”. Sobre la generosa mesa, el amplio mantel romero se extenderá en el Tui fluvial y catedralicio, con campanas derramadas sobre el Miño y el sabroso recorrido de una ruta tabernaria  con le fesco bodegón de los peces de nuestro río mayor.

Si durante la coquinaria fiesta, a usted le toca por vecino de mesa un inesperado comensal de circunstancias, y no tiene de que hablar, puede hacerlo sobre la angula. Brevemente, para que el otro no coma mientras usted parla, dígale lo que está comiendo o como se pesca.

Por si hubiere escrúpulos en yantarlas, conviene reafirmar que la angula es la anguila sin la “i”, esa “i” fina, huidiza y culebreante, que al parir la angula en el Mar de los Sargazos, se convierte en el “meixón” dicho se ahora en nuestro lenguaje bajomiñoto. Este tema aun puede dar origen a discusiones; ya se discutía en tiempo de Aristótoles, hasta que los biólogos que saben algo más que nosotros, lo han resulto. Repitamos, angula y anguila son dos edades distintas y un solo pez.

En las noches procelosas que entran por la barra del Miño, cuando el mazarico diluye si piar asustado entre el vendaval que revuelve la corriente del río, pasa la angula. Siempre eligen, para el pescador, estas desapacibles, desviándose de las correntadas centrales para aproximarse a las orillas donde son capturadas.

Corre el “meixón”. Los anguleros surgen de la lluvia envueltos en sus abstractas capas de junco y ropas de agua como inesperadas apariciones. Portan en sus manos esos inapagables faroles del miedo, que muchos han confundido, asustados, con la visión de una Santa Compaña fluvial. Por esta irresistible atracción a la luz, un buen lugar para pescarlas es el Puente Internacional, que brinda las mayores capturas.

Se pescan con un salabre de maya muy tupida, que por aquí llamamos “arrastrón”, desde tierra o desde una chalana, de un modo semejante a como si se estuvieran colando las aguas. Corre el “meixón” y el angulero tampoco ha de detenerse nunca en la oportunidad del banco que pasa.



Después de estas nociones, si usted quiere que su vecino de mesa nos las coma, en favor suyo, háblele de la similitud de la angula con las lombrices, o de lo que decía Aristóteles, que proceden de las grandes podredumbres de la tierra o, mejor aún, de esa creencia que asegura que la angula es un híbrido de anguila y de culebra. Estos temas dan buenos resultados.

Pero si no fuese así, y por culpa de la gula que ocasionan, su vecino embadurna la faz -cosa muy frecuente al comer angulas- procure ingeniárselas para decírselo discretamente. Deje caer su servilleta y luego límpiese usted primero (es muy posible que le imite); ofrézcale un cigarrillo; incítele a beber de nuevo: háblele de una pomada, que parece salsa, buena para los sabañones, etc., pero nunca se lo diga directamente si acaso recuérdele que son de un comer un tanto difícil, como los “spaghetti”…

Mientras tanto los comensales de esta primera fiesta de la angula, que es también el primer homenaje que se tributa a este pez, habrán llegado a un punto de euforia feliz, y ya habaklarán de todo, tras haber dado buena cuenta de las modalidades anguleras “a la tudense”, “a la vasca” o a la “moda del bajo Miño”, con cebolla, aceite, pimentón y guindilla, en sus cazuelas de barro y con el artesano tenedor de madera.
Eliseo Alonso.

No número de abril-maio de 1968 figura neste boletín un solto (que reproducimos) que valora positivamente esta primeira edición da festa do meixón:

Fiesta de la Angula
Es indudable que este primer festival de la angula, fue un significativo prólogo de lo que puede llegar a ser, ya que su éxito fue el éxito de la madurez condimentado con la sobrasa juventud.
Una nota que llamó la atención fue la gran afluencia de forasteros a este bautizo de la angula, a la que pronosticamos un futuro venturoso, que repercutirá favorablemente en el buen nombre que ya por sí, tiene la angula del Miño.
Nuestra felicitación y estímulo a los organizadores

Así pois esta iniciativa de 1968 tivo una prolongada continuidade que chega ata os nosos días e que, con diversos avatares e transformacións para adaptarse ás novas circunstancia e demandas do público, continua presente na actualidade no programa festivo tudense. Os mais de cincuenta anos de traxectoria teñen consolidado á festa da angula como un referente da cidade de Tui e que debe ser aproveitado, con intelixencia, para a promoción da gastronomía tudense baseada especialmente na ampla gama de produtos do río Miño. E tamén para reivindicar o mundo da restauración tudense, con magníficos profesionais e excelentes cociñeiros e cociñeiras que reclaman un recoñecemento ao seu alongado e, tantas veces, anónimo traballo entre os pucheiros pero que tanto aportan no ámbito turístico á nosa cidade.

Hoxe a gastronomía é valorada como unha parte do patrimonio intanxible dun territorio que contribúe ao seu posicionamento e a súa promoción como recurso turístico. Lamentablemente a pandemia do Covid 19 que agora padecemos obriga a suspensión da celebración neste ano 2020, pero a festa do meixón forma parte da nosa memoria local e da imaxe de Tui cara ao exterior, que precisamos relanzar con novos esforzos e ilusión cando superemos este período de confinamento e crise.

Comentarios

  1. Ola
    Algunha información sobre os autores dos carteis da Festa da Angula? Alguén sabe quen era o que asinaba no cartaz de 1970, Alberto Cruz?

    Grazas

    ResponderEliminar

Publicar un comentario

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

Un poema en galego de D. Basilio do ano 1957

A figura de D. Basilio, cóengo maxistral na catedral tudense e profesor durante varias décadas no Instituto San Paio, continua a ser lembrada por moitos tudenses pola súa erudición, especialmente no que atinxía á historia da nosa cidade como pola súa singular personalidade. Neste blog conmemoramos hai algúns anos o centenario do seu nacemento, o 14 de abril de 1911, ( https://tudensia.blogspot.com/2011/04/hoxe-centenario-do-nacemento-de-don.html ) reproducindo un breve artigo publicado no libro das festas de San Telmo dese mesmo ano  2011. Sinalabamos daquela que era unha persoa sumamente austera, todos o lembramos coa “teja” cubrindo a súa cabeza, a súa faciana morena, sempre vestindo unha raída sotana, fumando os “bisonte” sen boquilla que ofrecía a cantos a él se achegaban, a súa conversa sempre mesturada con referencias teolóxicas. Case todas as tardes, primeiro pedaleando na súa bicicleta, e anos máis tarde sobre a súa vella mobilette (algún día tivo de ser nova pero a miña le