800 anos de esplendor da catedral de Tui

 Este domingo 30 de novembro as oito campás que coroan a torre homónima da catedral de Tui soaran, nas primeiras horas da mañanciña, con rebuldeiro estrépito, enchendo co seu soar as vellas rúas tudenses, as amplas veigas do río Miño ata alcanzar os cumes do Aloia e do Faro.

Estes rebrincos de sons espertaran ás xentes do Baixo Miño anunciado que a catedral tudense celebra os oitocentos anos da súa consagración, un 30 de novembro do ano 1225, polo bispo Esteban Egea acompañado por outros bispos, polo clero e por numerosos tudenses, culminando unha edificación iniciada na segunda ou terceira décadas do século XII.  Aquela sacra comitiva percorreu os muros do templo sinalando con crisma as doce cruces gravadas nas paredes do templo -tal como marca o ritual litúrxico e que aínda hoxe conservamos- que conmemoran esta dedicación da igrexa cabeceira dunha diocese e onde o bispo ten a súa sede, a súa cátedra.

Os oitocentos anos da “dedicación” da catedral tudense, é unha efeméride, que nos convida a unha nova ollada a este extraordinario edificio, omnipresente na paisaxe deste recuncho do Baixo Miño que coas súas altas torres almeadas expresa a súa función de guieiro da fe pero tamén a súa misión defensiva nun territorio de fronteira, cun territorio histórico que abranguía dende o río Verdugo ata o río Limia, e a súa capacidade representativa, a súa condición icónica dunha cidade e un espazo xeográfico.

Esta catedral, herdeira doutra anterior de época sueva -hoxe aínda ignota-, iniciada na arte románica, debedora da tradición compostelá como testemuña o seu cruceiro, foi culminada no albor da arte gótica que elabora aquí a primeira expresión da escultura oxival da península ibérica recollendo influencias de catedrais francesas chegada a través de cuadrillas de canteiros francos que traballarían na nosa cidade. Foi completando noutras épocas a súa riqueza artística, tanto no renacemento como moi notablemente no barroco, con espléndidos retablos e mobiliario de Antonio del Villar, Francisco Castro Canseco ou Domingo Rodríguez de Pazos artellando un exemplo sobranceiro da expresión artística que procura a harmonía, a creatividade, en definitiva, a beleza.

Tamén ao longo dos séculos esta catedral foi centro creador de cultura que enriqueceu á cidade e a diocese. Citemos a súa escola catedralicia, continuada na Cátedra de Gramática e logo de Latinidades que culminan no 1850 coa fundación do Seminario Conciliar, a capela de música da catedral con prestixiosos mestres que compuxeron obras musicais para o servizo litúrxico e o culto catedralicio, ou os numerosos cóengos autores de obras literarias ou de investigación ao longo dos séculos con nomes como o bispo Fernando Arias, un dos troveiros da lírica medieval galaico-portuguesa, D. Lucas cronista real, Prudencio de Sandoval, primeiro historiador de Tui e a súa diocese, ou Manuel Lago González, egrexio poeta...

A catedral é o cerne da vida tudense ao longo do tempo, non xa por que bispo e Cabido posúen o señorío da cidade ata o século XIX e dende aquí a administraban e rexían, senón por ser o espazo de senlleiros acontecementos da vida tudense. Nela se sublevaron no 1170 Martiño Muñoz  e Paio Martínez contra o poder episcopal ou de novo en 1248 Pedro Menéndez, Fernando Soares e Pedro Pombo; nela foi soterrado Frei Pedro González, que andando os anos pasaría de ser coñecido como o “Corpo santo” a chamarse San Telmo; nela andivo de neno e logo retornou con sona de misioneiro dende as antípodas australianas Frei Rosendo Salvado, nela o cóengo maxistral Antonino Cerviño pronunciou o seu famoso e fermoso “sermón rexionalista” nos Xogos Florais de 1891...

Unha catedral granítica neste outeiro de pedra tudense que resistiu firme, como unha rocha sobranceira, ás guerras fronteirizas con Portugal, á ocupación “encomendeira” dos Soutomaior, aos ataques dos irmandiños, ao sismo de Lisboa de 1755 ou ao impacto no ciborio dun potente lóstrego no 1791... así o expresou Luis de Camões no III canto dos Lusíadas ao falar da “soberba Tui” ollando de seguro á nosa catedral.

A catedral de Santa María de Tui agroma tamén como espazo de tradicións e lendas tan arraigas no imaxinario colectivo como o túnel, con centos de escaleiras que nunca se conseguiron contar, atribuído á raíña dona Urraca e que nos une -aínda máis- coas terras portuguesas transitando por baixo do río Miño.

Esta catedral esplendorosa que resalta nas amplas veigas do Miño -balcón aberto a un paraíso que escribiu Miguel de Unamuno, refulxente de historia, de arte e de vida... expresa a capacidade creativa dunha cidade e das xentes dunha diocese que foron capaces desta portentosa obra que como resplandecente atalaia pétrea escala entre o neboeiro do outono miñoto para erguerse ata as estrelas como un dilatado ronsel que porta o orgullo dos tudenses cheo de aloumiño para o seu mais querido ben.

Escribiu a filósofa xudía, de orixe alemá Hannah Arendt que as catedrais foron construídas “ad maiorem gloriam Dei”; se, como construcións, servían certamente ás necesidades da comunidade, a súa beleza elaborada non poderá nunca ser explicada por estas necesidades, que poderían ser satisfeitas tamén por calquera indescritible caserón. A súa beleza transcende toda necesidade, e failles durar ao longo dos séculos.

A beleza da catedral tudense non se cingue as súas obras artísticas, ricas e portentosas, nin a súa dilatada historia como centro da vida tudense, nin as achegas de eclesiásticos e leigos que ao longo do tempo teñen entregado a ela tempo e agarimo.... Esta beleza compete aos sentimentos, á sensibilidade, á capacidade de asombro polo esplendor que transmite esta catedral de Santa María... unha beleza que é tamén expresión amorosa -como signo do amor de Deus manifestado en Cristo presente neste templo- que acariña o  noso ser, que nos incita ao descubrimento da fe, da esperanza e da ilusión que animou aos nosos devanceiros a erguer este templo testemuñando que Tui e a súa diocese, hoxe de Tui-Vigo, tivo e ten a capacidade e a habelencia levar adiante esta inxente tarefa colectiva que nos fai sentir orgullo de nós mesmos.

Non esquezamos, especialmente neste aniversario, que unha das expresións mais culminantes da beleza está na comuñón entre as persoas, foi esa comuñón colectiva a que fixo posible esta obra común edificada ao longo do tempo por tudenses de toda clase e condición que chega ata nos como expresión deste proxecto común que nos define e nos afirma na nosa identidade simbolizada nesta catedral de Santa María de Tui.

¡Outros oitocentos anos para a nosa catedral!