Ir al contenido principal

Un artigo de Alvaro Cunqueiro sobre Tui, ano 1951

A figura de Alvaro Cunqueiro suscita entre todos o recoñecemento a un egrexio escritor e xornalista que nos ten legado algunha das paxinas mais fermosas e creativas da nosa literatura contemporánea.

O seu amplo coñecemento humanístico e o seu estilo fabulador están sempre na base dos seus escritos. Achegamos hoxe un breve artigo de Alvaro Cunqueiro sobre a nosa cidade publicado no xornal “Faro de Vigo”, no que comeza a colaborar en 1948, se traslada dende o seu Mondoñedo natal a Vigo no ano 1960 pasando a ser redactor de plantilla do xorrnal vigués en 1961, subdirector de 1964 a 1965 e director entre 1965 e 1970.

Alvaro Cunqueiro estaba ligado por lazos familiares á cidade de Tui pois unha irmá da súa muller, Elvira González-Seco Seoane, residía en Tui. Falamos de Paulina González-Seco Seoane que chega a Tui xunto ao seu esposo o médico compostelán, José Casal Aboy, que dende 1960 ocupa a praza de médico titular na nosa cidade. Casal Aboy desenvolverá na nosa cidade, xunto á súa dedicación profesional, unha intensa actividade social e de promoción de múltiples iniciativas, ocupando a alcaldía dende 1965 ata 1969, en anos decisivos, especialmente no que atinxe ao patrimonio e ao turismo (declaración de Tui como conxunto histórico, obras de rehabilitación da Catedral e da cidade medieval, inauguración do Parador, etc).

De certo, que esta relación familiar con Tui (que evocou no seu día o fillo de Alvaro Cunqueiro, o notario Cesar Cunqueiro González-Seco, no seu pregón das festas de San Telmo) está na orixe do pregón de San Telmo que Álvaro Cunqueiro pronunciou no ano 1964.

Neste ano, dende o Liceo Casino tudense, que contaba cun novo grupo directivo, no que está como director artístico Alberto Estévez Piña, se promove a celebración dun festival de apertura das festas patronais que comprende a proclamación e coroación da “raíña das festas”, a lectura dun pregón e unha actuación musical.

Nese ano 1964 o Teatro Principal tudense acolle este gala na que se proclama como raíña á moza Angela María Ruibal Sobral, que é presentada por Alberto Estevez. De seguido intervención del ilustre escritor y miembro de la Real Academia Gallega, D. Alvaro Cunqueiro, que con insuperable maestría, pronunció el tradicional pregón. Lo inició con un poético canto a la Reina y su Corte, al que siguió otro original y bellísimo a la ciudad -varias veces interrumpido por el selecto y nutrido público que le escuchaba con atención- para terminar con otro no menos sugestivo e impresionante a nuestro patrono San Telmo.  Completou este acto a Coral Casablanca de Vigo cun concerto. E finalmente houbo un baile nos salóns do Liceo Casino ofrecido pola raíña das festas.

Pregón San Telmo 1964 no Teatro Principal. Fotografía de Jesús Vila.
Publicada no libro "O Teatro de Tui" de Suso Vila (2019)

Estas galas para abrir as festas patronais continuarían nos anos seguinte ocupando a tribuna do pregón nomes como Celso Emilio Ferreiro ou José Filgueira Valverde.... manténdose esta celebración, segundo informa Suso Vila no seu libro “O teatro de Tui” ata 1971.

Moitas outras foron as estadías de Álvaro Cunqueiro na nosa cidade que recolle en diversas publicacións, tanto xornalísticas como literarias. Reproducimos de seguido posiblemente a primeira publicación xornalística dedicada a Tui que asina Álvaro Cunqueiro; figura no xornal “Faro de Vigo” de 15 de marzo de 1951 e foi recollida no libro “Álvaro Cunqueiro. El pasajero en Galicia” selección e prólogo de César Antonio de Molina, editado por Tusquets Editores en 1989.

Son unhas liñas plenas dese estilo cunqueiriano tan característico e que resultan unha fermosa achega, cuasi literaria, á nosa cidade e os seus recursos e atrativos patrimoniais e, tamén, gastronómicos.


Tuy

 

Si Tuy estuviese, de verdad, entre las polis griegas, yo, cual joven Anacharsis viajando el país -¿dónde va mi abad Barthelemy, guardián del gabinete de medallas y piedras grabadas, mi mentor de antigüedades griegas?-, no dejaría de hacer el elogio de Diomedes de Etolia o de repetir, con don Manuel Murguía, la salutación de Ulises a la isla de los feacios, tal como viene en el alegre y viejo Homero. Especialmente diría con todo el énfasis que posible me fuera el verso: “Escúchame, ¡oh río!, cualquiera que sea tu nombre…”. El río es mi Miño lucense, que aquí pone punto final a su largo y sonoro camino. Puesto en griego, más o menos imitando a Rohde, diría de él, del Miño, que nace en la Grecia continental, en la tierra de los labriegos beocios y de los burgueses terratenientes, en una provincia cerrada, que no sabe nada ni quiere saber de la navegación y de las vías que nos conducen a países remotos y nos acercan lo de afuera. Nace en Beocia para morir en la ribera ática. Nace en el norte, al pie del abedul – “unha ondeante manteliña verde”- y muere en el sur, donde florece el limonero. (¿Y será verdad lo que Eugenio Montes dice, que no ha de poder ir al Cielo? Me gustaría, Miño, que tu fueses uno de los cuatro ríos del Paraíso, aquel que viene en Patinir; más lejano, coronado de niebla, al pie de colinas donde el otoño dora la noble cabeza del roble…). Pero hay que olvidar la antigüedad griega de Tuy, los versos homéricos y el viaje del joven Anacharsis. Tengo que olvidarlo, aunque en una libreta de notas conserve la noticia de un largo amenísimo paseo con don Manuel Fernández Costas, por la calle de Tyde y del cantón de Diomedes… Menos mal que en la misma página guardo el elogio de la lamprea.

Habíamos pasado la mañana en Santo Domingo, en la iglesia y en el claustro, subiendo a un púlpito de piedra para predicar la cruzada contra la testarudez albigense, o contemplando los bajorrelieves. Y en viendo las armas de los Soutomayor, hablando de don Pedro Madruga, la palma y flor… Desde Santo Domingo se oye al Miño cantar su pausado y grave gregoriano y uno se imagina que como en la historia de lord Dunsany, los espíritus de las aguas pueden venir silenciosos hasta la iglesia a sumergirse en la pila de agua bendita y asi librarse de pecado. Dejamos Santo Domingo, y por la calle del santo y la plazuela del Arco y luego subiendo unas escaleras, hacia la catedral y los franciscanos, dimos con la lamprea que nos estaba esperando. No era “una lamprea”: era “la lamprea”, física y metafísicamente hablando: era el Miño submarino, negro y untuoso, cocinado en la chata tartera de barro. La lamprea es el poso que dejan las aguas del Miño al cabo de un recorrido de 340 kilómetros. Y aquel mediodía de mayo el albariño de Arbo, blanquiverde, ligero, fresco, frutal, reinaba como un verano en nuestro corazón, y los mundos luminosos de antaño y hogaño se confundían ante nuestros ojos en un brillante prisma mágico. Yo le explicaba a Jesús Suevos cuán razonadamente la influencia misteriosa de los fermentos había sido para los antiguos la revelación de la divinidad.

Nos anocheció en San Bartolomé de Rebordáns. San Bartolomé me recordó mi San Martin de Mondoñedo, con el que tiene en común, además, historias de depredaciones normandas. Por aquí dicen que anduvo espada en mano San Olaf, señor de los vientos del Norte, caudillo de los latimani. Si mi señor San Gonzalo estuviera de obispo en Tuy, bastaría que asomara a una almena o subiera al Alhoya, y en tres avemarías veríamos al normando huir. Quedará Tuy en paz, envuelto en el silencio, abriendo sus labios de piedra a la menuda lluvia primaveral. Y en la noche el silencio se haría profundo y tenso, y cualquier ruido lejano se clavaría en él como una aguja en la carne. (Rondábamos la catedral, ese enorme castillo, Elsinor para Hamlet o qué sé yo qué torre para qué fantasma. Se fue la lluvia y la luna iluminaba la ciudad, la pintaba en azul. La pintaba intensamente, con esos azules sordos, carnosos -pero con una carne de antes de la carne humana-, de seda, por veces de hiedra o musgo, de la época azul de Picasso.)

En Rebordáns, arrimado a la puerta de la iglesia, yo escribía en una de mis consabidas libretas de entonces unos versos en los que Herminia Limón rimaba con Tabagón, y haciendo el camino de regreso a Tuy los canturreaba a media voz, salmodia amorosa y sensual. Ahora, si recuerdo a Tuy, si escribo estas líneas recordando a Tuy, a la memoria y a la boca me vienen aquellos versos; también recuerdo la lamprea y la luna, y todo se confunde en mi memoria hasta obtener una lamprea azul, de un azul picassiano, que se enrosca a la catedral, y canturrea conmigo y con el Miño:

                    Nun limoeiro de Tabagón,

                    nacéu redonda Herminia Limón

Comentarios

Publicación populares

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall...

A lenda do túnel baixo o MIño

As lendas ou narracións populares, transmitidas oralmente, relatan xeralmente acontecementos ficticios que se teñen por reais, en moitas ocasións mesturados con feitos históricos. Pola súa capacidade de evocación, pola súa transmisión xeracional as lendas conforman un acervo do que chamamos patrimonio inmaterial que cómpre recoller e preservar. Na nosa cidade conservamos varias lendas vencelladas ao caracter histórico da nosa localidade, ao seu caracter fronteirizo e consecuentemente a súa fortificación fronte aos posibles invasores. A máis asentada no imaxinario colectivo tudense é a relativa ao “túnel” que comunica Tui coa outra beira do Miño, coas terras de Valença. Resulta moi significativa esta lenda pois testemuña como na mentalidade dos tudenses a fronteira e a súa condición de limite, de aillamento fronte ao estranxeiro era superada polas nosas xentes que a través do túnel escapaban destas “imposicións” e mantiñan a comunicación coas terras irmáns que as estructuras políticas ...

Agrarios tudenses en "El Agrario" de Buenos Aires de 1923

Fundadores da "Sociedad Agraria" de Paramos (en pose para El Agrario) De esquerza a dereita b(en pé), cidadáns Hermenegildo Gándara Estévez e Manuel Alem; sentados Simplicio Fernández Rivas, Hermenegildo Alem Rocha e Jesús Fernández Rivas Temos comentado en numerosas oportunidades neste blog o escaso coñecemento que posuímos sobre a historia mais recente do noso concello. Entre os episodios que conforman este período histórico máis recente está o movemento agrarista que na última década do século XIX e nas primeiras do pasado século mobilizou aos labregos de Galicia na procura do acceso á propiedade da terra (ata daquela os nosos campesiños eras foreiros, tiñan o usufructo inmemorial dunhas leiras que non eran súas) e consecuentemente a mellora das condicións de vida destas masas populares. Será o movemento agrarista o que adquira neste anos un progresivo protagonismo fronte ao caciquismo conservador que dominaba a vida política da comarca de Tui coa figura ...

A Semana Santa tudense e as súas posibilidades

Xa na noite do Venres Santo xorde de novo unha reflexión sobre a Semana Santa tudense, pois quizais na nosa cidade non chegamos albiscar as súas potencialidades como elemento que forma parte do noso acervo patrimonial que temos a responsabilidade de conservar, sen privala da súa dimensión relixiosa, e dende esta valorización é tamén un posible recurso turístico para Tui, pois poucos lugares de Galicia teñen unha riqueza similar nestas xornadas. Neste mesmo blogue temos sinalado que inmediata celebración das festas patronais de San Telmo distorsiona a visión destas xornadas de celebración do misterio pascual de Xesús, configuradas como un preludio das festas e, consecuentemente, infravaloradas non xa na súa dimensión espiritual senón na súa significación cultural. Cómpre valorizar as actividades litúrxicas ou para-litúrxicas destas datas, pois, independentemente da súa significación relixiosa ou espiritual, conservan requintadas expresións da nosa historia colectiva da que somos...

"A Trapa" a segunda cova granítica máis grande de Europa descoberta en Ribadelouro

O pasado sábado 9 de abril nunha conferencia pronunciada en Tui Clube Espeleolóxico “Maúxo” presentou un descubrimento certamente importante: “A Trapa” a segunda cova granítica máis grande de Europa, que se atopa na parroquia de Ribadelouro nas abas do Monte Aloia. Un descubrimento de especial relevancia para a xeoloxia e para a arqueoloxia da nosa terra, e que incrementa o valor que sa posuía esta zona inmediata ao Parque Natural do Monte Aloia. Cómpre agora impulsar o proxecto de ampliación territorial deste Parque abranguendo a Serra do Galiñeiro –por certo, ameazada na actualidade pola prevista instalación dun parque eólico-. Felicitamos ao Clube Espeleolóxico “Maúxo” polo seu labor e por aportarnos este relevante descobrimento. Achegamos un artigo publicado no día de onte na edición Galicia de “El País” como información sobre este achado. Una trampa de 1.200 metros Expertos descubren la segunda cueva más grande de Europa en O Galiñeiro SARA VILA - Santiago - 21/04/2011...

Ricardo Blanco Cicerón

O pasado martes 15 de decembro foi inaugurada no Museo do Pobo Galego, en Santiago de Compostela, unha exposicion que co titulo de “Olladas dunha época” recolle unha escolma das fotografias do chamado “Fondo Blanco-Cicerón” que se custodia no devandito Museo. Como podemos comprobar na portada do catálogo que acompaña a este “post” a cidade de Tui é unha das protagonistas desta mostra que amosa unha selección das fotografías que conformaban a colección de Ricardo Blanco-Cicerón (Tui 1844 – Santiago 1926). Son na súa meiranda parte instantáneas da época do cambio de século, entre 1890-1910, e que respostan ao interese coleccionista de D. Ricardo que conformou ao longo da súa vida a, posiblemente, a máis ampla colección de caracter cultural que teña existido en Galicia: obxectos prehistóricos, artísticos, etc. que nutren hoxe en boa medida os museos da nosa terra. Esta mostra organizada conxuntamente polo Museo do Pobo Galego e o Centro Galego de Artes da Imaxe poderá ser visitada ...

Yzquierdo Durán, ilustrador tudense. Breve noticia.

Jose Yzquierdo Durán foi un popular ilustrador que radicado en Madrid realizou, nas primeiras décadas do século XX unha prolífica producción en todo tipo de publicacións, tanto periódicas como en libros. Son moi escasas as noticias sobre a súa traxectoria que poidemos acadar non así imaxes da súas obras, que ocupan as portadas de numerosas edicións das segunda e terceira décadas do pasado século. O erudito Manuel Fernández-Valdés no seu excepcional libro “Familias antiguas de Tuy” nos informa que Jose Izquierdo Durán era fillo do avogado tudense José Izquierdo Sarmiento, que foi secretario do Concello tudense, e de Concepción Durán Mera, dunha familia de longa tradición na cidade. Tiveron tres fillos, Celso, que foi crego ocupando, entre outras, a parroquia de Piñeiro, Pilar, que foi directora moitos anos do “Hogar Rosendo Salvado” dependente do Auxilio Social nos anos da ditadura, e José, de quen hoxe nos ocupamos. José Izquierdo Durán naceu en Tui no anos 1890 e desenvolveu en Madrid...