Rematamos hoxe este longa serie de artigos sobre os tudenses que acadaron unha cadeira nas Cortes Españolas cunha referencia a outro político natural de Tui que comeza a súa traxectoria política, curta pero intensa, en 1919 resultando electo deputado polo distrito de O Carballiño, tratase de José Calvo Sotelo.
Calvo Sotelo nace en
Tui o 6 de maio de 1893, na Corredoira
número 59, fillo do xuíz Pedro Calvo. A súa casa atópase actualmente en ruínas
e apuntalada. Viviu en Tui ata os sete anos pois os traslados profesionais do
seu pai o levan a estudiar bacharelato en Coruña e Lugo e cursar de seguido
Dereito nas universidades de Zaragoza e Madrid. En 1914 entrou como oficial de
Administración no Ministerio de Gracia e Xustiza e en 1916 gaña as oposicións á
avogacía do Estado e no ano seguinte foi nomeado profesor auxiliar na Facultade
de Dereito da Universidade madrileña.
Afiliouse ao
conservadurismo maurista desde mozo. “Os seus enfoques anticaquís e as ideas
que tiña sobre a reorganización administrativa do Estado, favorables a un
recoñecemento das rexións como entes administrativos, aproximárono inicialmente
ás Irmandades da Fala e, aínda que non consta que se integrase nelas, si consta
que os nacionalistas das Irmandades apoiaron a súa candidatura polo Carballiño
nas eleccións de 1919, nas que resultou elixido.”[1]
Calvo Sotelo que fora líder
das “Juventudes Mauristas” é designado por Antonio Maura como o seu secretario
particular cando ocupaba a presidencia do Goberno, nun gabinete no que estaba
outro tudense, Augusto González Besada, como ministro de Facenda. Aínda que foi
gobernador civil de Ourense, en 1921, e de Valencia en 1922 será coa chegada da
Ditadura de Primo de Rivera cando acceda a posto no goberno, sendo nomeado
Director Xeral de Administración Local. Dende este posto logra a aprobar o
Estatuto Municipal (1924) e o Estatuto Provincial (1925) promovendo un proxecto
de rexionalización que atopa iniciais simpatías en galeguistas como Losada
Dieguez e Vicente Risco, pero cando evidenciouse que os proxectos de Calvo
Sotelo tiñan no mesmo Directorio un total rexeitamento, optaron por deixar esa
colaboración en paralelo a tantas outras forzas progresistas que apoiaran inicialmente
ao xeneral Primo de Rivera polos seus anuncios de rexeneración nacional.
En 1925 foi nomeado
ministro de Facenda, cando contaba con 31 anos, realizando un importante labor:
creación do Banco de Crédito Local, Banco Exterior de España, Campsa, Estatuto
de clases pasivas, etc. A valoración que suscita a súa política económica
depende basicamente das perspectivas ideolóxicas de cada quen, namentres que
para uns é realmente exemplar para outros economistas as súas medidas eran
esencialmente publicitarias sen abordar os auténticos problemas.
Deixou o ministerio o
20 de xaneiro de 1930, polo fracaso das súas medidas monetarias en torno á
devaluación da peseta, e cando agonizaba a Ditadura e na súa figura se
proxectaron as críticas a aquela época. Promove a creación dun novo partido, a
Unión Monárquica Nacional. Tras a proclamación da II República exiliouse en
Lisboa e logo en París ao abrírselle un proceso por responsabilidades políticas
durante a Ditadura (polo que aínda que foi electo en 1931 como deputado pola
provincia de Ourense non chegou a tomar posesión), retornando a España en 1934.
En Francia tiña
contactado co pensamento de estrema dereita de Action Française que o influirá
decisivamente. Na II República intégrase primeiro en Acción Española e logo
dirixe Renovación Española, erixíndose nas Cortes de 1936 como líder do Bloque
Nacional, que procuraba a unión de todas as forzas de dereita, cunha política
moi crítica cara a República. En 1933 tiña sido electo deputado por Madrid,
Coruña e Ourense, optando á representación por esta última provincia, que volverá
a elixilo en 1936.
Foi vilmente asasinado
o 13 de xullo de 1936, nun crime político que acelerou o golpe de Estado. “A
Guerra Civil e o posterior franquismo convertérono en símbolo da chamada
barbarie vermella, en protomártir do novo réxime co que, de vivir, sen dúbida
mantería distancias. Calvo Sotelo foi un sólido político e xurista, un gran
xestor, aínda que fosen discutibles algunhas das súas decisións facendísticas
máis importantes. Sen embargo foi aproveitado polo réxime ao convertelo nun dos
seus símbolos, cando ben sabemos as insalvables diferencias que mantiña coa
doutrina e a persoa de José Antonio. Aínda está agardando a biografía que se
merece e na que a súa personalidade apareza sen as contaminacións que a
propaganda franquista creou en torno á súa personalidade”[2].
Esta utilización distorsiona
a comprensión dunha personalidade que asumimos como integrante dun panteón de pro-homes
dun réxime ao que non tivo a oportunidade de pertencer. A figura de José Calvo
Sotelo é, pois, moito máis ampla que a de icona da Cruzada e probablemente o
seu proxecto político, certamente corporativista e de dereita estrema, distaría
sensiblemente, unha vez superada a guerra civil, do que comezou na devastada España
de 1939 baixo a éxida de Francisco Franco.
José Calvo Sotelo mantivo
unha constante relación coa nosa cidade, á que acudiu en diversas
oportunidades. En 1927 o concello en sesión de 21 de abril acordou o seu
nomeamento como “Fillo predileto” como “homenaje de predilección al insigne
tudense, de inteligencia altísima y corazón de oro, que ofrena a su ciudad
natal, que dejó siendo muy niño, devociones y afanes filiales”.
No ano 1929 a Liga de Amigos de Tui de Vigo (entidade moi activa naquela altura) colocou unha placa na fachada da casa natal: “En esta casa nació el 6 de mayo de 1893 el Excmo. Sr. D. José Calvo Sotelo, ministro de Hacienda, homenaje de sus paisanos residentes en Vigo. Agosto 1929”. Esta mesma entidade colocará unha nova placa no ano 1937 co seguinte texto: “Esta lápida fue descubierta por la Liga de Amigos de Tui al cumplirse el primer aniversario del martirio de este ilustre tudense. Tuy, 13 de julio de 1936”.
Posteriormente, en sesión de 8
de agosto a Xunta Xestora do Concello de Tui, presidida por José Peñarredonda,
acorda modificar diversos nomes de rúas, entre eles a Corredoira, ata daquela
denominado Paseo Galán e García Hernández (dous militares que lideraran un falido
levantamento republicano en Jaca en decembro de 1930) polo de Paseo de José Calvo
Sotelo.
O principal tributo
tudense á súa figura, é o conxunto escultórico, deseñado polos arquitectos
Pérez Llorente e Ulloa, e esculpido por Xoán Piñeiro, unha acreditada figura da arte contemporánea de Galicia, situado na entrada á nosa
cidade, inaugurado tardiamente en 1963, ao cumprirse o 25 aniversario do seu
asasinato.
Rematamos este traballo
dedicado aos tudenses que accederon ás Cortes Españolas coa referencia a
Rosendo Bugarín Domínguez, nado en Tui no ano 1909, dedicándose
profesionalmente ao ámbito da banca como apoderado no Banco Pastor. Afiliado á
Falange Española dende a súa mocidade na II República, foi posteriormente o seu
Jefe Comarcal e responsable da Delegación da chamada “Vieja Guardia”, un sector
da Falange caracterizado polo seu inmobilismo.
Ocupou a Alcaldía
tudense entre 1944 e 1951, continuando posteriormente como tenente alcalde con
José Jurado Romero, entre 1951-1957 e como concelleiro co alcalde Gonzalo Álvarez
Besada en 1957. Durante o seu mandato como Alcalde, entre outras medidas,
podemos resaltar que comezou a ampliación da Casa Consistorial, a Inspección de
Policía foi elevada a Comisaría e foi creado o Instituto de Enseñanza Media e
Profesional da modalidade técnica agrícola-gandeira.
Rosendo Bugarín foi
elixido, en maio de 1946, como procurado en Cortes en representación dos
municipios da provincia de Pontevedra, nunha lexislatura que remata no ano
1949.
Dende aquel non houbo
novos tudenses que ocupasen escano no Congreso ou no Senado.
Aínda que non é obxecto
desta serie de posts dedicadas aos parlamentarios nas Cortes, citar que no
Parlamento de Galicia tiveron acta de deputados tanto Juan Miguel Diz Guedes
como Moisés Rodríguez Pérez, ambos tiñan desempeñado previamente á alcaldía de
Tui. Diz Guedes foi parlamentario galego entre 1990 e 1996 e Moisés Rodríguez,
entre 2017 e 2020.
[1] BARREIRO FERNANDEZ, Xosé Ramón (Coordenador Xeral): “Parlamentarios de Galicia. Biografías de deputados e senadores (1810-2001)”. Santiago de Compostela, Parlamento de Galicia e Real Academia Galega, 2001. 2 vol. P. 153
[2]
Nos últimos anos foron editadas diversas obras que abordan dende novas
perspectivas a súa figura: Rodríguez Lafuente, José: “España antes del odio.
Calvo Sotelo en la política de su época (1902-1931)”. Madrid, 2007 ou Bullón de
Mendoza, Alfonso: “José Calvo Sotelo”. Barcelona, Ariel, 2004.
Comentarios
Publicar un comentario