A vida tudense do século XX é ainda, por mágoa, prácticamente descoñecida para o gran público pola falta de estudos e investigacións sobre este período que, polas circunstancias históricas vividas ou sufridas posteriormente, pese a súa proximidade temporal é coma un valeiro mouro.
Unha das páxinas de meirande interese neste percorrido histórico do século XX o ten de ocupar o movemento agrarista, que nas primeiras décadas do século pasado, foi quen de movilizar de xeito inmensamente maioritario aos labregos de Galicia enteira.
É preciso lembrar que os nosos campesiños naquela altura non eran propietarios das terras que dende había séculos cultivaban senón que tiñan o dominio útil pero non a propiedade da terra, e estaban sometidos ao réxime foral que viña de época medieval e polo que tiñan a obriga de pagar unha renda periódica ao propietario. Tras o proceso desamortizador dos bens eclesiásticos boa parte destas rendas forais foron adquiridas, en pública subasta, polos elementos acomodados da sociedade (altos funcionarios, fidalgos, etc.) que seguían a esixir aos labregos o pago das correspondentes rendas, e de non facelo procedían á denuncia xudial solicitando o embargo dos bens do foreiro para facer fronte a débeda.
Esta nova “tropelía” sobre os campesiños provocou un proceso movilizador do campo en Galicia, o que chamamos movemento agrarista. Personaxes como Basilio Álvarez, o abade de Leiro, Amado Garra, Chinto Crespo... son a expresión deste movemento movilizador. Tui tivo un papel importante neste proceso, pois amáis de contar con sociedades de agricultores en todas as parroquias, en xullo de 1922 acolleu o Congreso Rexional Agrario no que acordouse fundar a Confederación Rexional de Agricultores Galegos baixo a presidencia de Basilio Álvarez. A este congreso asisten delegados de 133 entidades parroquias, das Federacións Provinciais Agrarias de Pontevedra e Ourense e de 7 federacións locais , en representación entre todos de case 60.000 labregos e acordaron, entre outras medidas, o boicot radical contra os embargos polo impago dos foros.
Neste intre de forza do movemento agrario a resposta ás accións xudiciais e gubernativas contra os foreiros morosos será moi efectiva. Asi ao pouco tempo é detida toda a directiva da sociedade de agricultores de Ribadelouro, polo que comeza unha folga xeral en todo o sur de Galicia, que en Tui coincide – aquí abrimos o debate sobre a unidade de acción entre obreiros, dirixidos pola CNT,e os agrarios- cunha folga xeral ao longo do mes de novembro, que provoca detencións de destacados sindicalistas ou a clausura de locais.
Neste ambiente de tensión se chega ao 27 de novembro de 1922, no que o xuíz e a Garda Civil preséntanse en Sobredo-Guillarei para lle embargar os bens a un dos veciños que non paga os foros, ao rendista tudense José Sarmiento. Unhas dúas mil persoas acuden en solidaridade co embargado e a Garda Civil disolve a manifestación a tiros. Cándida Rodríguez, de Pazos de Reis, Joaquín Estévez, de Guillarei, e Venancio González, dirixente agrario de San Esteban de Budiño, morren e outras sete persoas resultaron feridas e moitas detidas.
A movilización que se produce en toda Galicia é moi importante, tanto na rúa –con folgas e movilizacións en numerosos lugares- coma nos medios de comunicación, mesmo no Congreso do Deputados en Madrid abrese un debate por mor destes sucesos para rematar co sistema foral. Con todo haberá que esperar ainda a 1926, co goberno de Primo de Rivera, para que chegue a ten reclamada e agarda lei de redencion dos foros, adquirindo deste xeito os campesiños a plena propiedade das terras que viñan cultivando dende había séculos.
Os feitos tiveron moita sona e chegaron ao parlamento, abrindo o debate do conflicto agrario e a redención dos foros. A definitiva lei que lles permitiu ás persoas labregas seren donas das súas terras, mediante pago dunha indemninación, chegou no ano 1926.
O 29 de novembro de 1931, o escultor Camilo Nogueira puña a primeira pedra do que ía ser o monumento aos martires de Sobredo. Aquel día, unha multitude composta por todos os grupos agrarios da provincia de Pontevedra non querían esquecer que a morte de tres persoas abriu o camiño para a redención dos foros. Inaugurado nos tempos da II república foi dinamitado polos sublevados franquistas e finalmente recuperado o 27 de novembro de 1988. Todos os anos o último domingo de novembrio hai unha homenaxe popular en lembranza da loita agraria e dos mártires de Sobredo.
O egrexio poeta Ramón Cabanillas inclui na segunda edición do seu poemario “Da terra asoballada” un poema dedicado aos mártires agrarios de Sobredo que reproducimos:
SOBREDO
¡Galicia encadeada con ferros de Castela
por fillos treizaoeiros e por caciques-lobos,
no teu ceo azuado hai unha nova estrela!
¡ardente e sanguiñenta, agoira os tempos novos!
¡Irmáns¡ ¡Erguede o berro
de amor e santidade!
¡Galicia e libertade
do traballo e do Chan!
Son verbas de Dios mesmo
de Dios Todopotente.
¡Co suor da túa frente
gañaras o teu pan!
¡Nai galega que diche a sangue xenerosa
para calmar a sede rabioa da impiedade,
nos agros de Sobredo frorecéu unha rosa!
¡Ardente e sanguiñenta, agoira Libertade!
Son verbas de Dios mesmo,
de Dios Todopotente.
¡Coa suor da túa frente
gañaras o teu pan!
¡Irmáns! Erguede o berro
e o legón aferrade!
¡Galicia e Libertade
do Traballo e do Chan!
(Da terra asoballada, 1926)
Comentarios
Publicar un comentario