Ir al contenido principal

P. José Noval, un dominico tudense na China do sec. XVIII


Esta mesma semana publicabamos en Tudensia, nesta serie de posts diarios namentras dura o confinamento, unha entrada titulada “Aventureros tudenses” que recollía os nomes dos primeiros tudenses que embarcaron para as Indias e outra serie de nomes de persoeiros que realizaron algunha acción en terras lonxanas.

Imaxe petrea de San Domingos de Guzmán, circa 1400-1425
Igrexa de San Domingos de Tui

Publicamos hoxe algunhas notas sobre un frade dominico tudense, José Benito Noval, do século XVIII que desenvolveu o seu labor apostólico no extremo oriente, en China. Xunto a Fr. Antonio de San Buenaventura, franciscano tudense martirizado en Xapón en 1628 (ver: http://tudensia.blogspot.com/2008/11/frei-antonio-de-san-buenaventura-un.html ) son dous exemplos de misioneiros tudenses naquelas afastadas terras e que merecen ser coñecidos na actualidade.

Para contextualizar a presenza do P. José Noval en China realizamos unha pequena aproximación á presenza no imperio chino da Orde fundada por San Domingos de Guzmán, e presente en Tui dende o século XIII aos poucos anos da morte doutro dominicio, San Telmo.

Antes da entrada na China do primeiro misioneiro dominicano Anxo Cocchi entre o ano 1631 e 1632, os misioneiros españois xa levaban máis de medio século expandindo as súas influencias en Asia. Non se debe esquecer que os primeiros españois chegaron ás Filipinas no ano 1521 baixo o mando do entón explorador e navegante Fernando de Magallanes. No ano 1587 supón  o establecemento da cidade Manila polos españois e a chegada dos primeiros misioneiros dominicanos españois. Os dominicos en Filipinas dedicaran especial atención ás comunidades chinas alí asentadas, que procedían maioritariamente da zona de Fujian. Amais das atencións pastorais os dominicos desenvolveron unha importante actividade intelectual propia do seu carisma: redactan libro en chino, traducións chino-español e viceversa e crean manuais de gramática china e dicionarios.

Sen embargo, eran os membros da Compañía de Xesús os que protagonizaron, en exclusiva ata 1633, os avances do cristianismo en Extremo Oriente con especial incidencia en Xapón e China. A bula Ex debito pastoralis officii do Papa Urbano VIII abría o imperio chino ás órdenes mendicantes, finalizando o privilexio xesuíta.

Misioneiros xesuitas en China, sec. XVII

No ano 1626, despois dunha longa preparación, o entón vicerrei das Filipinas, Don Fernando de Silva mandou unha expedición xunto con cinco misioneiros dominicanos rumbo a Taiwan (ou illa Fermosa para os españois) e estableceu unha colonia no norte da illa. Desta forma, os misioneiros dominicanos chegaron a estender a súa área de evanxelización desde Manila até Taiwan onde xeograficamente servíase como punto de salto para a China, concretamente, á provincia Fujian de China. De feito, a ruta de Manila-Taiwan-Fujian converteuse na premisa da entrada dos misioneiros dominicanos na China, onde os xesuítas xa levaban algunhas décadas de presenza.

O primeiro dominico en establecerse en China será, como xa citamos, Angel Cochi, cunha peripecia ben interesante no ano 1632. Chegan por vontade propia sen compañía de soldados e cos coñecemento da lingua e cultura china adquiridos previamente. Os dominicos se establecen na provincia de Fujian, ao sur de Pekin, e serán sempre un número moi cativo (en 1664 eran 21), con grandes dificultades, e con periódicas persecucións (1724, 1746 e 1755) e alternativamente tempos de permisividade (1735 e anos posteriores). Sirva este contexto histórico para situar a presenza do frade dominico tudense, José Noval, na China na primeira metade do século XVIII.

José Benito Noval naceu en Tui no ano 1711, descoñecendo se a súa vocación relixiosa está ligada ao convento dominico de Tui porque o certo é que ingresa na Orde de San Domingos no convento de San Pablo de Valladolid.

Detalle convento de San Domingos - Gravado da Ilustración Española, sec. XIX


Fr. Aureliano Pardo escribe: “hombre pequeño de cuerpo pero grande de espíritu (...) de ingenio muy despierto y muy aplicado al estudio, unía a su clara inteligencia una gran fluidez de palabra, mereciendo ser elegido colegial de San Gregorio de Valladolid, donde concluyó sus estudios con mucho lucimiento”.

Pese a estas boas expectativas académicas solicitou a súa incorporación ás Misións do Extremo Oriente, embarcando con rumbo ás illas Filipinas en 1736. “Durante la travesía ejerció el cargo de lector de Filosofía de sus compañeros de misión, y al llegar a Manila, se le nombró catedrático de la misma asignatura en la Universidad, hasta que se le destinó con fecha 8 de noviembre de 1737 a evangelizar China, a donde llegó el 21 de junio del año siguiente, desembarcando en el puerto de Moyang na provincia de Fujian. Polas datas que se sinalan o noso frade tudense non tivo excesivo tempo para formarse no coñecemento do chino e a cultura daquel imperio.

O propio relato que seguimos do P. Aureliano Pardo sinala o celo apostólico de Fr. José Benito Noval. Estes frades vivían da acollida proporcionada polos poucos cristián alí existentes, das esmolas ou do traballo: en una ocasión prestóse a servir de criado o mozo de carga a un mercader, a fin de poder insinuarse mejor en su ánimo con el trato cotidiano para conquistarle en unión de su familia a la religión cristiana; cargando muchas veces con enormes pesos, muy superiores a sus fuerzas, pero no sentía la carga ante la perspectiva de ganar aquellas almas (...) A su amor y solicitud paternal correspondían los fieles llamándole el santo padre José, cuyo nombre chino era “Go”.

Un compañeiro na misión, que estaría formada por media ducia de frades como máximo, Fr. Juan de Alcóver, recolle nunha carta como era a misión: entre los frailes tenemos que cuidar de más de dos mil cristianos repartidos en diez y seis pueblos, distantes unos de otros á legua, á dos leguas, tres. Quatro, cinco y seis. No permite este emperador, llamado Kienlung, misioneros en su Imperio, y así tenemos que andar ocultos en las casas de los cristianos, por que si cogen a algun misionero lo llevan desterrado a Macao. En todos los pueblos tenemos Beatas de la Orden para que enseñen la Doctrina á mugeres y muchachos, y ellas asisten quando muere alguna muger, son muy recogidas y observantes, maytines á media noche, ayunos, etc

Continuamos co relato haxiográfico que o P. Aureliano Pardo tomou dunha carta do confesor do frade tudense que envía ao colexio de San Gregorio de Valladolid de onde partira á súa misión: Quiso el Señor manifestar la santidad de la vida y apostolado de su siervo, obrando varios prodigios por su mediación; y cuando se acercaba la hora del premio y del descanso, el reveló el día de su muerte; asi que no hizo caso el santo misionero de la grave enfermedad que el aquejaba y agotaba sus fuerzas (...) hasta el antepenúltimo día de su muerte. Y habiéndole exigido su confesor que declarase por que no había mirado más por su salud en aquellos días, como él le tenía encargado, contestó con lagrimas y sollozos: que no lo había hecho porque sabía de cierto que en tal día (el mismo en que murió) habría de comparecer ante el tribunal  divino para purgar sus grandes culpas.

Faleceu o 15 de marzo de 1744 na misión e poboado de Ki-Tung, acompañado polos PP. Francisco Serrano e Francisco Díaz (logo martirizados naquelas terras): Divulgada su santa muerte por toda la Misión, acudió el pueblo cristiano en masa a venerar su cadáver, con tales demostraciones de duelo, que dichos padres Serrano y Díaz tuvieron mucho que hacer para poder consolar a aquellas pobres gentes que (...) para demostrarle su grande y profunda veneración, invirtierion más de doscientos pesos en las solemnísimas exequias que celebraron en su honor.

Sirvan pois estas liñas para recuperar o nome de Fr. José Benito Noval, O.P. para a nosa memoria local como un “aventureiro” tudense evanxelizador naquelas terras do extremo oriente.

Comentarios

Publicación populares

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall...

A lenda do túnel baixo o MIño

As lendas ou narracións populares, transmitidas oralmente, relatan xeralmente acontecementos ficticios que se teñen por reais, en moitas ocasións mesturados con feitos históricos. Pola súa capacidade de evocación, pola súa transmisión xeracional as lendas conforman un acervo do que chamamos patrimonio inmaterial que cómpre recoller e preservar. Na nosa cidade conservamos varias lendas vencelladas ao caracter histórico da nosa localidade, ao seu caracter fronteirizo e consecuentemente a súa fortificación fronte aos posibles invasores. A máis asentada no imaxinario colectivo tudense é a relativa ao “túnel” que comunica Tui coa outra beira do Miño, coas terras de Valença. Resulta moi significativa esta lenda pois testemuña como na mentalidade dos tudenses a fronteira e a súa condición de limite, de aillamento fronte ao estranxeiro era superada polas nosas xentes que a través do túnel escapaban destas “imposicións” e mantiñan a comunicación coas terras irmáns que as estructuras políticas ...

Agrarios tudenses en "El Agrario" de Buenos Aires de 1923

Fundadores da "Sociedad Agraria" de Paramos (en pose para El Agrario) De esquerza a dereita b(en pé), cidadáns Hermenegildo Gándara Estévez e Manuel Alem; sentados Simplicio Fernández Rivas, Hermenegildo Alem Rocha e Jesús Fernández Rivas Temos comentado en numerosas oportunidades neste blog o escaso coñecemento que posuímos sobre a historia mais recente do noso concello. Entre os episodios que conforman este período histórico máis recente está o movemento agrarista que na última década do século XIX e nas primeiras do pasado século mobilizou aos labregos de Galicia na procura do acceso á propiedade da terra (ata daquela os nosos campesiños eras foreiros, tiñan o usufructo inmemorial dunhas leiras que non eran súas) e consecuentemente a mellora das condicións de vida destas masas populares. Será o movemento agrarista o que adquira neste anos un progresivo protagonismo fronte ao caciquismo conservador que dominaba a vida política da comarca de Tui coa figura ...

A Semana Santa tudense e as súas posibilidades

Xa na noite do Venres Santo xorde de novo unha reflexión sobre a Semana Santa tudense, pois quizais na nosa cidade non chegamos albiscar as súas potencialidades como elemento que forma parte do noso acervo patrimonial que temos a responsabilidade de conservar, sen privala da súa dimensión relixiosa, e dende esta valorización é tamén un posible recurso turístico para Tui, pois poucos lugares de Galicia teñen unha riqueza similar nestas xornadas. Neste mesmo blogue temos sinalado que inmediata celebración das festas patronais de San Telmo distorsiona a visión destas xornadas de celebración do misterio pascual de Xesús, configuradas como un preludio das festas e, consecuentemente, infravaloradas non xa na súa dimensión espiritual senón na súa significación cultural. Cómpre valorizar as actividades litúrxicas ou para-litúrxicas destas datas, pois, independentemente da súa significación relixiosa ou espiritual, conservan requintadas expresións da nosa historia colectiva da que somos...

"A Trapa" a segunda cova granítica máis grande de Europa descoberta en Ribadelouro

O pasado sábado 9 de abril nunha conferencia pronunciada en Tui Clube Espeleolóxico “Maúxo” presentou un descubrimento certamente importante: “A Trapa” a segunda cova granítica máis grande de Europa, que se atopa na parroquia de Ribadelouro nas abas do Monte Aloia. Un descubrimento de especial relevancia para a xeoloxia e para a arqueoloxia da nosa terra, e que incrementa o valor que sa posuía esta zona inmediata ao Parque Natural do Monte Aloia. Cómpre agora impulsar o proxecto de ampliación territorial deste Parque abranguendo a Serra do Galiñeiro –por certo, ameazada na actualidade pola prevista instalación dun parque eólico-. Felicitamos ao Clube Espeleolóxico “Maúxo” polo seu labor e por aportarnos este relevante descobrimento. Achegamos un artigo publicado no día de onte na edición Galicia de “El País” como información sobre este achado. Una trampa de 1.200 metros Expertos descubren la segunda cueva más grande de Europa en O Galiñeiro SARA VILA - Santiago - 21/04/2011...

Ricardo Blanco Cicerón

O pasado martes 15 de decembro foi inaugurada no Museo do Pobo Galego, en Santiago de Compostela, unha exposicion que co titulo de “Olladas dunha época” recolle unha escolma das fotografias do chamado “Fondo Blanco-Cicerón” que se custodia no devandito Museo. Como podemos comprobar na portada do catálogo que acompaña a este “post” a cidade de Tui é unha das protagonistas desta mostra que amosa unha selección das fotografías que conformaban a colección de Ricardo Blanco-Cicerón (Tui 1844 – Santiago 1926). Son na súa meiranda parte instantáneas da época do cambio de século, entre 1890-1910, e que respostan ao interese coleccionista de D. Ricardo que conformou ao longo da súa vida a, posiblemente, a máis ampla colección de caracter cultural que teña existido en Galicia: obxectos prehistóricos, artísticos, etc. que nutren hoxe en boa medida os museos da nosa terra. Esta mostra organizada conxuntamente polo Museo do Pobo Galego e o Centro Galego de Artes da Imaxe poderá ser visitada ...

Yzquierdo Durán, ilustrador tudense. Breve noticia.

Jose Yzquierdo Durán foi un popular ilustrador que radicado en Madrid realizou, nas primeiras décadas do século XX unha prolífica producción en todo tipo de publicacións, tanto periódicas como en libros. Son moi escasas as noticias sobre a súa traxectoria que poidemos acadar non así imaxes da súas obras, que ocupan as portadas de numerosas edicións das segunda e terceira décadas do pasado século. O erudito Manuel Fernández-Valdés no seu excepcional libro “Familias antiguas de Tuy” nos informa que Jose Izquierdo Durán era fillo do avogado tudense José Izquierdo Sarmiento, que foi secretario do Concello tudense, e de Concepción Durán Mera, dunha familia de longa tradición na cidade. Tiveron tres fillos, Celso, que foi crego ocupando, entre outras, a parroquia de Piñeiro, Pilar, que foi directora moitos anos do “Hogar Rosendo Salvado” dependente do Auxilio Social nos anos da ditadura, e José, de quen hoxe nos ocupamos. José Izquierdo Durán naceu en Tui no anos 1890 e desenvolveu en Madrid...