Artigo periodístico de Dario Xohán Cabana sobre Tui

O pasado sábado o escritor Darío Xohán Cabana, un dos máis egrexios representante da nosa creación literaria e profundo coñecedor da historia e da cultura de Galicia, publicou un artigo no xornal lucense "El Progreso" que xentilmente nos permite a súa reprodución en "Tudensia". Agradecemos a Darío a súa amabilidade e especialmente o seu escrito, pois patentiza a súa querencia pola nosa cidade e o bó coñecedor que é dos seus recunchos. Ao parecer no xornal faltaba algún párrafo do enviado polo escritor, pero por sorte podemos disfrutar agora do sue texto íntegro. Gracias a Darío Xohan Cabana por este escrito, de gozosa lectura.

FIN DE SEMANA EN TUI

Darío Xohán Cabana

Unha boa idea é botar toda unha fin de semana en Tui e nos seus arredores. Hoxe Tui é unha cidade pequeniña, pero se cadra é máis antiga aínda ca Lugo. Hai quen di que a fundaron os gregos despois da destrución de Troia, e outros confórmanse con que sexa unha cidade celta. Unha pequena cidade, que Plinio chama Castellum Tyde, e isto de castellum significa que nos tempos do imperio romano non era tan importante coma Lugo, ou coma Braga. De feito, daquela pertencía ó convento xurídico bracarense. Hai quen di que máis tarde chegou a ser por un tempo capital da Galicia sueva, e que despois da ruína do primeiro reino galego independente seguiu tendo corte alí unha especie de vicerrei visigodo.

O que si é certo é que os normandos atacárona e arrasárona varias veces. En canto vían a boca do Miño, aqueles viquingos poñíanse coma tolos e subían cos seus barcos dragóns, roubando, matando e capturando escravos e reféns. A derradeira invasión, no ano 1016, foi a do rei de Noruega Olaf Haraldsson, que levou preso o bispo e o clero de Tui. Creádelo ou non, este rei Olaf évos agora San Olafo no calendario romano.

Tui quedou sen bispo ata 1071, ano en que a diocese foi restaurada polo noso rei Don García, na persoa do bispo Don Xurxo; quen isto escribe sospeita que este Xurxo fora antes monxe en Samos. Cincuenta anos despois empezáronse as obras da nova catedral, que empezou sendo románica e acabou en gótica. Está no máis alto do monte que é o Tui vello, e non se sabe moi ben se é igrexa ou se é castelo. En tempos tivo que ser as dúas cousas, pois estas terras foron moi guerreadas.

A súa fachada principal, gótica, é unha marabilla, pero se cadra aínda nos gusta máis o claustro románico, que ós lucenses nos lembra o noso de San Francisco, aínda que é mellor o deles.

Outro bo edificio relixioso é a igrexa gótica de San Domingos, xunta a cal os franquistas fusilaron tantos heroes da heroica resistencia republicana tudense. Dentro hai uns excelentes retablos barrocos, un deles con deliciosas escenas da batalla de Lepanto.

A cidade vella, medieval e barroca, no alto dun monte que domina o Miño, é unha verdadeira marabilla de rúas estreitas e empinadas, gozosas de andar, cunha sorpresa en cada esquina. E non é pequena, non. A mediados do século XVIII, cando se fixo o catastro de Ensenada, Lugo tiña 709 veciños, que serían algo máis de 3.000 habitantes, e Tui 903 veciños e unhas 4.000 almas. Daquela só había en Galicia tres cidades máis grandes ca Tui: Santiago, A Coruña e Pontevedra.

Na época do liberalismo a cidade espallouse pola chaira, en rúas espazosas. Pero axiña parou de medrar.

E outras dúas cousas ten Tui que non son cidade e que por si soas merecen a viaxe: o río Miño e o Monte Aloia.

O río vai chegando ó mar, e é fondo e lento, fermosísimo. Hoxe crúzano dúas pontes, unha a do tren e a estrada vella, outra a da autovía. Dá gusto sentarse no alto e ver pasar as augas. Ó outro lado é Valença, a Fortaleza, cidade outrora irmá e inimiga a un tempo, agora xa só irmá, mercado eterno dos galegos. Augas abaixo están Tomiño, Goián, o Rosal, Santa Tegra na Guarda. Terras de viños deliciosos, río de troitas e de sábeles, cos seus elegantísimos barquiños de pesca. Lástima que unha fin de semana dá para moi pouco. Lástima non: hai que volver.

O Monte Aloia é parque natural, unha das cousas máis fermosas que hai na nosa Terra, tanto polo monte mesmo coma polo que se ve desde el, que é moita Galicia e moito Portugal galego, e moito mar até o infinito. Pero hai que andar con reverencia: neste monte deuse en 1936 a derradeira batalla formada de Galicia contra os traidores á República. Os militares rebeldes e os falanxistas nin sequera respectaron a rendición e fixeron un terrible masacre cando os resistentes xa tiraran as armas. O Monte Aloia é sempre verde, pero baixo da herba hai moito sangue.

*** *** ***

O albergue máis luxoso de Tui é o Parador, un pouco retirado, onde temos comido estupendamente. A nós gústanos moito o Hotel Colón, na cidade liberal. É un hotel cómodo e moderno, cunhas habitacións moi boas e unhas vistas preciosas pola parte de atrás. O almorzo é moi rico, de bufete, e dan xeitosamente de xantar e cear. E para maior gusto, non é nada caro.

«El Molino» é un grande clásico de Tui, unha antiga casa de comidas moi ben posta, modernizada sen excesos. A calidade da carne e do peixe é extraordinaria, e a cociña sinxela e deliciosa. Pódese probar o sábele en escabeche, de sabor poderoso. Teñen un tinto do país algo áspero, pero moi persoal e gustoso para nós, que devecemos polos viños raros. Pola semana hai un menú do día a prezo obreiro. Á carta non é barato, pero merece moito a pena. A xente que o atende é moi agradable.