Ir al contenido principal

León de Rosmithal, nobre de Bohemia, viaxeiro e peregrino en Tui hai 555 anos

 A peregrinación a Compostela é un fenómeno complexo que ven dende o século IX, pouco despois da “inventio” ou descubrimento dos restos do apóstolo Santiago polo eremita Paio en tempos do bispo de Iria, Teodomiro, e que chega ata os nosos días con un novo renacemento da peregrinación xacobea como comprobamos nestes últimos anos.

Practicamente dende os inicios do culto apostólico xacobeo será Portugal un lugar referencial na devoción santiaguista e da peregrinación á catedral compostelá. Lembremos que será a igrexa de Castelo de Neiva, nas proximidades de Viana do Castelo, o primeiro templo dedicado á memoria do apóstolo, que xa dende o século IX temos constancia de peregrinos portugueses, especialmente de varios dos seus monarcas...  De tal forma que a peregrinación dende as terras de Portugal congrega dende os primeiros tempos a un importante continxente de peregrinos. A inmensa maioría dos peregrinos non deixaron constancia perdurable no tempo do seu camiño e permanecen no anonimato, unicamente podemos documentar a aqueles cuxos datos figuran nos arquivos (por asistencia nos hospitais de pobres e peregrinos, polo seu falecemento ou outra circunstancia especial).

Un capítulo esencial na historia das rutas de peregrinación, e no caso que nos ocupa, o Camiño Portugués o conforma a chamada literatura odepórica ou os relatos que os propios peregrinos teñen escrito e publicado sobre o seu itinerario, documentando a súa ruta, as cidades polas que transitan e comentarios, mais ou menos amplos, sobre a súa viaxe.

Neste mes de agosto de 2021 cúmprese 555 anos do paso por Tui de León de Rosmithal de Baltna, nobre bohemio que, entre 1465 e 1467, realizou unha viaxe cortesán por Europa que inclúe unha peregrinación ata Santiago de Compostela. Rosmithal é un exemplo do costume ou moda dos mozos da alta aristocracia europea de realizar unha viaxe de coñecemento e de encomendas diplomáticas (cunha inevitable dose de aventura).

Francisco Suingul, un dos grandes expertos do fenómeno xacobeo, describe estas peregrinacións / viaxes aristocráticos: Los caballeros de origen noble, preparados ideológica y fisicamente para el combate, constituían una suerte de orden social de arrogante ideal. Su pasión por la acción bélica (...) era perfectamente compatible con el fervor religioso que les impulsaba a peregrinar a Compostela. De hecho, su ideología y su particular marco interpretativo inspiraron el culto de Santiago como “miles Christi”, soldado de Cristo. La sublimación de Santiago como guerrero celeste sirvió de ideal y modelo a este poderoso grupo social (...) Los miembros  de esta casta guerrera y aristocrática se sentían llamados a la batalla o al torneo por una obligación moral nacida de su particular visión del mundo. Pero además del honor y la fe, se sentían inspirados por la moda de las novelas de caballerías, en cuyo seno se evoca el mundo de las narraciones carolingias, con sus afanes heróicos y de aventuras.[1]

Rosmithal é un nobre de Bohemía, cuñado do rei Xurxo, que realiza un ha longa viaxe con encomendas políticas e diplomáticas diante de diversas cortes europeas pero sen desbotar unha dimensión espiritual ou de peregrinación en diversos momentos do seu itinerario.

Da súa viaxe conservamos dúas crónicas, unha realizada por un dos seus secretarios, Wenceslao Shaschek, e outra escrita en alemán polo patricio de Nuremberg, Gabriel Tetzel. A ambas temos que engadir a redactada por un dos seus paxes, Jaroslav,  descuberta posteriormente. A lectura destas crónicas é unha fonte de grande interese para o coñecemento do ambiente da época e, no que nos atinxe, da peregrinación xacobea e os avatares aos que se enfrontaban os peregrinos.

José Antonio de la Riera no artigo dedicado a Rosmithal na Xacopedia afirma que según Antonio María Fabié, el traductor y reproductor de la primera edición española, citado por García Mercadal, la relación de Shaschek, por mandato directo del príncipe y en forma de diario, es muy minuciosa en topónimos, distancias y en exhibición de las cartas y diplomas de los diversos soberanos, mientras la de Tetzel, que se unió a la comitiva en Ansbach a petición del propio barón, parece escrita en su vejez, para memoria y recuerdo de su viaje[2].

Rosmithal comeza en Praga o seu camiño cunha grade comitiva de máis de corenta persoas e cincuenta e dous cabalos. Cruzan Alemania ata Aquisgrán, viaxando logo a Gante e Bruselas, para chegar ata Inglaterra, nun segunda e dificultosa navegación. Na súa estadía na corte de Eduardo VI comparten a vida aristocrática; ao dirixirse a Francia son secuestrados por un grupo de piratas debendo aboar un rescate, pasando logo a disfrutar da acollida de René I de Anjou e do rei Luis XI. Tras visitar Tours e Burdeos entran na Península por Fuenterrabía.

Visitan Burgos e chegan a Salamanca, para visitar ao monarca español, onde son tamén amplamente agasallados, dende Salamanca inician a súa peregrinación a Compostela, desprazándose ata Braga e de alí proseguen polo Camiño Portugués.

Do relato de Shaschek recollemos a descrición do seu paso polas terras do Norte de Portugal e de Tui:

De Braga fuimos á Puente de Lima, ciudad que dista de aquella cinco millas y que está situada entre montes (...) está cercada de muros de cantería de torres cuadradas, y de este punto a Valencia de Miño hay cinco millas; esta ciudad, que no muy grande, se levanta en un collado entre montes y la riega el Miño.

Este río divide á Portugal de aquella parte de Galicia en que yace sepultado el glorioso Santiago, hasta que desemboca en el mar, y nosotros lo pasamos á la ida y á la vuelta; á la orilla opuesta está situada una ciudad con castillo, que se llama Tuy, y que pertenece á unos caballeros á los cuales tienen que pedir salvoconducto los que desean visitar el sepulcro de Santiago. Al salir de Valencia has que atravesar un monte (en nota indica que se llama Monte de Hoya) muy alto y pedregoso por donde no pueden ir los caballos y aún para los peones apénas es transitable; los caballos tuvieron que hacer un rodeo de dos millas de tan mal camino que no podía ser peor. En Tuy está sepultado San Pedro de Sala, que en otro tiempo resplandeció por sus muchos milagros y socorrió á muchos hombres que iban en peregrinación á visitar su sepulcro. Tuy dista cinco millas de Redondela, que es plaza de armas, no muy grande, situada entre montes cerca del mar[3]

A presenza en Galicia de Rosmithal coincide cun momento de grande inestabilidade social. No caso de Tui á referencia ao dominio nobiliario da cidade, testemuña a ocupación que realizaban a liñaxe dos Soutomaior que implicaba o control sobre este territorio, neste anos a cargo de Álvaro Paes de Soutomaior. Unha ocupación que implica abusos como é a necesidade de adquirir un salvoconduto que garanta a seguridade dos peregrinos e viaxeiros.

Os montes de Oia están á saída de Tui, en terras de Ribadelouro, e aínda conservamos hoxe este topónimo. O erro débese, de seguro, a unha equivacación nas notas ou na memoria do relator, ao igual que ao confundir a San Pedro Gónzalez Telmo como San Pedro de Sala.

Chegan a Santiago de Compostela a véspera da Asunción de Nosa Señora, 14 de agosto. Santiago vivía naquela altura os enfrontamentos violentos entre o arcebispo, Alonso de Fonseca, e cos nobres e cidadáns composteláns encabezado por Bernal Iañez de Moscoso. Se ven implicados nestas refregas chegando a ser excomungados por axudar un escudeiro do Barón ao Bernal Iañez que resultara ferido.

Sólo después de arduas negociaciones, sinala José Antonio de la Riera, los defensores consintieron que entrara la comitiva a adorar al Apóstol. Hubieron de hacerlo, eso sí, descalzos, humillados, en procesión y haciendo penitencia.

A súa peregrinación está chea de incidentes, por exemplo coas xentes de San Amaro ou cando perden ao seu cociñeiro ao tempo que deploran as deficientes condición de camiños e pousadas, etc.

Logo da visita á catedral compostelán, continúan ata Fisterra e de seguido a Padrón (ambos lugares emblemáticos das tradición xacobeas) e retornan polo Camiño Portugués, desprazándose ata Évora para visitar ao monarca luso.

Desde allí el grupo siguió a Mérida, Toledo y Barcelona, viviendo mil aventuras, siempre en el filo del agasajo cortesano y en el riesgo evidente de los caminos, para llegar a Milán. Tras dar un rodeo para evitar Hungría, llegan al fin a Praga, donde se les preparó un gran recibimiento. Así culmina una de las más deslumbrantes historias que ha llegado hasta nosotros, entre las muchas de peregrinos y viajeros de todas las épocas.

Lembrar os 555 anos do paso do barón bohemio León de Rosmital, por Tui no seu traxecto de ida e volta a Compostela é unha oportunidade para recuperar un episodio do noso pasado e ao tempo lembrar, fronte a invencións e falsidades actuais, que as vías de comunicación que unían as terras do Norte de Portugal e Galicia, e que eran as empregadas polos peregrinos e viaxeiros, confluían en Valença e tras tomar a barca para cruzar o río Miño entraban en Galicia pola cidade de Tui.

 

 



[1] Singul, Francisco: El Camino que vence al tiempo. La peregrinación a Compostela, Madrid, Europa Ediciones, 2020, p.343.

[3] Viajes por España de Jorge de Einghen, del Barón Leon de Rosmithal de Blatine, de Francisco Guicciardini y de Andrés Navajero ; traducido, anotados y con una introducción por Antonio María Fabié. Madrid : Librería de los Bibliófilos Fernado Fé ..., 1889, pp. 89-90.

Comentarios

Entradas populares de este blog

O antigo Hospital e Inclusa (actual Edificio "Francisco Sánchez") cumpre hoxe cen anos

Neste ano 2023 a cidade de Tui vive diversos aniversarios de interese, especialmente o referente ao cuarto centenario do falecemento do egrexio médico e filósofo tudense, Francisco Sánchez, sobre o que nos ocuparemos en datas próximas. https://www.facebook.com/fotosantiguastuy/photos Centrará hoxe a nosa atención outra significativa efeméride, o centenario da inauguración do Hospital e Inclusa de Tui celebrado o 1 de maio de 1923, hai hoxe cen anos, que culminaba un longo proceso de construción deste edificio. Na actualidade este antigo hospital é o Edificio “Francisco Sánchez” coñecido popularmente como Área Panorámica de Tui. É pois unha feliz oportunidade para realizar unha aproximación a historia deste edificio emblemático da nosa cidade. Un edificio creado para acoller as instalación do hospital e da casa de expósitos, ou inclusa. A historiografía ten abordado nas últimas décadas aspectos da historia social pouco atendidos tradicionalmente. O tema da marxinación social é un de

Unha nova entelequia: un Camiño Portugués de Nossa Senhora do Norte por Tomiño e Gondomar

Vivimos nun mundo mediático onde cada vez temos acceso a un maior abano de información de todo tipo, o que en principio resulta altamente positivo e enriquecedor pero paralelamente existe o evidente risco de carecer de elementos de discernimento e valorización para recoñecer o rigor e a falsidade, a veracidade e os falseamentos. Ven a conto esta obviedade para abordar unha breve reflexión sobre a noticia que en días pasados publicaron os medios de comunicación con este titular: Tras un año de investigación, la alcaldesa de Tomiño, Sandra González; el presidente de la Cámara Municipal de Vila Nova de Cerveira, Rui Teixeira, junto al alcalde de Gondomar, Francisco Ferreira, y la concejala de turismo de Redondela, María Castro; y el arquitecto e investigador Antonio Soliño, presentaron el «Camiño da Nosa Señora do Norte a Santiago», una variante del Camino de Santiago que pasa por el territorio que recogen ya los archivos históricos. No texto da noticia se afirma o seguinte: La invest

A fábrica de galletas "La Peninsular"

Temos sinalado neste blog en diversas oportunidades o descoñecemento que posuimos da historia contemporánea de Tui fronte a outros períodos históricos moito mais investigados que a nosa historia mais recente. Aspectos como a vida política tudense na primeira metade do século XX seguen esperando un achegamento como tamén os procesos e dinámicas socias desenvolvidos no noso territorio. Hoxe ofrecemos en Tudensia un post sobre a fábrica de galletas “La Penínsular” que abrangue case medio século da vida económica tudense. Achegamos a información ofrecida polo profesor de historia económica da Universidade de Santiago de Compostela, Angel Ignacio Fernández González, no seu blog “Galicia Agraria” nun documentado post sobre a industria de galletas en Galicia nos principios do século XX. Aportamos a rica e moi completa información que achega profesor Fernández algunha pequena referencia da nosa autoria colocadas como notas. http://galiciaagraria.blogspot.com.es/2012/03/gall